Jak wskazuje linia trendu, w ciągu stulecia średnia temperatura stycznia wzrosła w Warszawie z około -4,1°C do ok. -1,5°C. Najcieplejszym w tym okresie jest styczeń 2007 (3,7°C), najzimniejszym ten z roku 1963 (-12,8°C).

Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB, seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Ostatni do tej pory styczeń z kategorii skrajnie zimnych był w roku 1987, a zdecydowanie mroźniejszych niż przeciętnie – w roku 2010. Styczeń ociepla się bardzo wyraźnie. Jego silnie mroźne wersje zanikają. Także styczeń roku bieżącego (2022) jest łagodny.

VarsoviaKlimat.pl

W ciągu ostatniego stulecia linia trendu temperatury listopadowej wskazuje na wzrost od około 2,8°C do 4°C (wzrost nieco mniejszy niż dla października). Co ciekawe, aż do lat 1990-tych nie widać dla tego miesiąca ocieplenia, przeciwnie, nastąpił pewien spadek temperatury. Wyraźny i trwały wzrost trwa od przełomu XX/XXI stulecia. Mimo to, rekordowo ciepłym w tym okresie (a także w całym okresie obserwacji historycznych) pozostaje listopad roku 1926 z temperaturą średnią 7,6°C.

Seria homogeniczna. Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Najzimniejszy listopad w ostatnim stuleciu – co może zaskakiwać – przypada na stosunkowo „późny” rok 1993; był wtenczas zimowy (-2,7°C). Później nastąpił bardzo zimny listopad 1998 (-1,7°C); od tej pory (jak dotąd) skrajnie chłodnego listopada już nie było.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu ponad stulecia średnia temperatura sierpnia wzrosła w Warszawie z ok. 17°C do ok. 19°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 2 stopnie, większą od lipcowej (ok. 1 st.), a także czerwcowej (ok. 1,5 st.). Najcieplejszym w tym okresie jest sierpień 2015 (23,0°C), najchłodniejszym – 1885 (14,5°C).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wiele osób było zaskoczonych chłodem sierpnia 2021 roku (17,4°C), najchłodniejszym od roku 1998. Jednak widać, że przed rokiem 1998 podobnie chłodnych lub chłodniejszych sierpni było wiele. Jest jasne, że trwający do dziś trend wzrostowy temperatury tego miesiąca rozpoczął się w późnych latach 1980-tych. Do tego czasu Tśr wahała się w przedziale mniej więcej 17-18 stopni, podczas w najnowszej dekadzie przekroczyła 20; to poważna zmiana. Symbolicznym przełomem jest sierpień 1992 (21,6°C); wcześniej tylko jeden sierpień jest doń zbliżony termicznie (21,1°C z roku 1939). W latach 2015-2022 (okres 8-letni) bariera 20°C została osiągnięta/przekroczona w sierpniu 6 razy (lata 2015, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022), podczas gdy w okresie 1881-2014 raptem 8 razy (1890, 1892, 1938, 1939, 1951, 1992, 2002, 2010). W ciągu 134 lat!

Ostatnim (jak dotąd) sierpniem z mojej kategorii skrajnie chłodnych (Tśr<16,0°C) jest ten z roku 1998. Dla 30-lecia 1971-2000 granice normy są następujące: górna 18,4°C, dolna 17,4°C. Najchłodniejszy (jak dotąd) sierpień XXI stulecia ma więc wartość w dolnej granicy normy XX wieku.

Podobnie jak w przypadku czerwca i lipca, także dla sierpnia do początków dekady lat 1990-tych nie było widać ocieplenia klimatycznego. Do tamtego czasu polscy klimatolodzy słusznie dostrzegali ocieplenie przede wszystkim w sezonie zimowym. A jednak sierpień poszedł później w ślady lipca i w XXI stuleciu „nadrobił straty”.

VarsoviaKlimat.pl

W ciągu stulecia średnia temperatura sierpnia wzrosła w Warszawie z około 17,0°C do nieco ponad 19°C, a więc ocieplenie sierpnia przekracza 2 stopnie i jest większe od lipcowego. Podobnie jak w przypadku lipca, aż do późnych lat 1980-tych widać stabilność, a nawet okresami pewien spadek ciepłoty sierpnia. „Start” obecnej tendencji wzrostowej można symbolicznie wyznaczyć na rok 1988.

Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB, opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Trzeba przy tym zauważyć, że wzrost temperatur nie jest prostym procesem liniowym, wykazuje zawahania i fluktuacje, przez co nie można wykluczać sporadycznego pojawiania się miesięcy chłodnych, a nawet bardzo chłodnych. Przykładem sierpień 2021 roku, który okazał się najchłodniejszym od roku… 1998. Istotna jest jednak tendencja wieloletnia, a ta jest jednoznaczna – wzrostowa.

Najzimniejszy sierpień w ostatnim stuleciu jest z roku 1940 (15,3°C).

Ostatni z kategorii skrajnie chłodnych przypada na rok 1987 (15,6°C); od tamtej pory żaden sierpień nie ma Tśr poniżej 16-stu stopni, a od roku 1999 począwszy, żaden nie spadł poniżej 17-stu stopni.

Najcieplejszym w przedstawionym stuleciu jest sierpień 2015 roku (23,0°C).

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu (wykres 1), w przedstawionym okresie średnia temperatura lutego wzrosła w Warszawie z ok. -3,5°C do ok. -0,5°C. Najcieplejszym w tym okresie jest luty 2024 (6,2°C), najzimniejszym – 1929 (-14,3°C).

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wyróżnia się „przełom ociepleniowy” w latach 1989 (4,3°C) oraz 1990 (5,1°C) (oba te wyniki były wtenczas rekordowe); od tej pory miesiące łagodne występują znacznie częściej niż dawniej. Po roku 1956 (-12,8°C) nie pojawił się już u nas żaden luty z (uśrednionym) mrozem dwucyfrowym (najbliżej tego był luty 1986 z Tśr -9,6°C). Po roku 1986 żaden luty już się do wartości dwucyfrowej nawet nie zbliżył (najzimniejszy w 2012 z Tśr -6,1°C).
Wykres (2) ukazuje spadek średniej liczby dni mroźnych w lutym z około 12-stu do ok. 9-ciu w okresie, jaki upłynął od zakończenia Małej Epoki Lodowej (MEL). Obecnie, w typowym lutym zdecydowana większość dni nie jest mroźna (gdzie tu „idzie luty, podkuj buty”?).
Jednak dłuższe czy krótsze odwilże w lutym zawsze były i są zjawiskiem normalnym w Warszawie. W ukazanym okresie tylko dwa lute mają wszystkie dni mroźne (1929, 1963). W latach 1843, 1861, 1914, 1925, 1943, 1961, 1974, 1989, 1990, 1995, 2000, 2002, 2016, 2020, 2022, 2024, dni z całodobowym mrozem w lutym nie było w ogóle.

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (3) jest wielce wymowny. Przedstawia liczby dni lutowych z temperaturą maksymalną poniżej zera oraz równą/wyższą od +5 stopni Celsjusza (zdecydowanie łagodnych).
Jak widzimy, w lutym dni mroźne mają przewagę aż do dekady 1981-1990, potem odzyskały niewielką przewagę w 2001-2010, jednak w 2011-2020 dni mroźnych jest średnio 7,8, a dni zdecydowanie łagodnych 11,3. W ostatnich czterech sezonach zimowych (2021-2024) mamy szokujące wartości – odpowiednio 1,6 i 15,3.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Przebieg tendencji na wykresie (4) średnich liczb dni z najniższą dobową temperaturą zdecydowanie poniżej zer oraz dni bezmroźnych, jest łudząco podobny do wykresu (3).

Wykres 4.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Luty ociepla się jeszcze bardziej niż styczeń. Rok 2024 umocnił ten trend – luty był rekordowo ciepły.

VarsoviaKlimat.pl

Zwraca uwagę podobieństwo przebiegu wiekowej majowej linii trendu do tej kwietniowej. Jak wskazuje, w ciągu stulecia średnia temperatura maja wzrosła w Warszawie z około 13°C do nieco ponad 14°C, co oznacza, że ocieplenie maja jest jednak słabsze od kwietniowego. Podobnie jak w kwietniu, także w maju widoczny trend ocieplenia w przedstawionym stuleciu trwa od dekady lat 1980-tych.

Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB, opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Najzimniejszy maj w ostatnim stuleciu jest w roku 1965 (9,7°C), kolejne z kategorii bardzo zimnych/zimnych to rok 1980 (10,0°C), 1991 (11,0°C), 2004 (12,0°C) oraz 2020 (11,9°C). Maj ubiegłoroczny (2021), który wiele osób odebrało podobnie jak kwiecień, czyli jako wyjątkowo chłodny, z temperaturą 12,8°C mieści się w granicach normy dla okresu referencyjnego 1951-1980 (oraz większości wcześniejszych okresów).

Najcieplejszy w przedstawionym stuleciu jest maj 2018 roku (17,9°C).

VarsoviaKlimat.pl

W ostatnim dniu 2021 roku, na stacji Okęcie odnotowano najwyższą temperaturę 11,4°C nad zerem. To skrajnie wysoka wartość dla tego dnia, jednak jak widać na poniższym wykresie, nie jest to rekord sylwestrowego ciepła w ostatnim stuleciu. Najcieplej było w roku 1925, gdy w Warszawie słupek rtęci w termometrze doszedł aż do 13,4°C. Jednak linia trendu za omawiany okres wskazuje na ocieplenie o około 1 stopień. Jak do tej pory, w XXI wieku mroźnych Sylwestrów jest coraz mniej.

Po bardzo ciepłym Sylwestrze nastąpiła prawdopodobnie rekordowo ciepła noc noworoczna. Najniższa temperatura odnotowana na stacji 1 stycznia 2022 roku nad ranem wyniosła 8,1°C, poprzedni rekord (wg obecnego stanu moich badań) to 7,0°C z roku 1902.

Dane TNW / PIM / PIHM / IMGW-PIB, opracowanie VarsoviaKlimat.pl. Seria pierwotna.

Najmroźniejszy Sylwester przypadł na rok 1978, podczas tzw. „zimy stulecia” (Tmax -17,5°C). Ostatnio Sylwester z całodobowym mrozem zbliżonym do dwucyfrowego, był w roku 2002 (-9,6°C).

VarsoviaKlimat.pl

Miniona zima znowu była łagodna. Jak dotąd, nowa dekada 2021-2030 stanowi kontynuację trendu ocieplenia zim zarysowanego na poniższym wykresie. Jednocześnie rośnie liczba dni gorących/upalnych w półroczu ciepłym; te ostatnie zaczynają zyskiwać przewagę nad mrozem w skali całorocznej. W polskiej klimatologii za dni „gorące” uważa się te, w których dobowa Tmax ≥ 25,0°C.

Wykres liczby dni z Tmax ≥ 25,0°C oraz Tmax < 0,0°C ukazuje wspomnianą ewolucję. Aż do dekady 1981-1990 liczba dni gorących/upalnych wahała się od 31 do 36 (tylko w dekadzie 1931-1940 skoczyła do 43), jednak w dekadzie 2011-2020 doszła do 55. Innymi słowy, średnio przybyły 3 tygodnie aury gorąco-upalnej. Zmiana, która ma wój początek w dekadzie 1991-2000, jest wręcz uderzająca.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Drugi wykres ukazuje liczbę dni które (subiektywnie) określam jako letnie, czyli z Tmax ≥ 23,0°C oraz liczbę dni mroźnych, a także linie trendu obu tych parametrów w ostatnich 142 latach. Widok jest wymowny.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Kolejny wykres pokazuje stosunek liczby dni letnich do dni mroźnych. Dni mroźne ostatnio miały przewagę w roku 2010 (7 dni przewagi); największą w 1980 (30 dni). Z kolei dni letnie najbardziej przeważały w 2019 (77 dni).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Do tej pory analizowaliśmy dni gorące oraz dni letnie. Spójrzmy jeszcze na dni upalne (z Tmax ≥ 30,0°C).

Wykres poniższy wykazuje, że wielka przewaga dni mroźnych nad dniami upalnymi w Warszawie była zupełnie niezagrożona aż do roku 1974, gdy to liczba dni mroźnych po raz pierwszy była mniejsza niż upalnych w dwóch rocznikach dawniejszych (1963, 1971). Atoli na ponowne pokonanie poziomu rocznika o najniższej liczbie dni mroźnych trzeba było czekać aż do roczników 1992, 1994. Od lat 1990-tych, a zwłaszcza po roku 2005 takie roczniki powtarzają się już coraz częściej. Średnie ruchome drugiej dekady obecnego stulecia wykazują wręcz zdumiewające zbliżanie się liczb dni upalnych do liczb dni mroźnych w Warszawie.

W roku 2015 nastąpił przełom: liczba dni upalnych przewyższyła liczbę dni mroźnych po raz pierwszy. Do tego czasu była to sytuacja wręcz niewyobrażalna.

Średnie ruchome 10-letnie wykazują, że do lat 1990-tych przewaga liczby dni mroźnych nad dniami upalnymi w stolicy wahała się (dekadowo) mniej więcej w granicach 35-55. W ostatnim czasie ta przewaga spadła do 9-10.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Na poniższym wykresie widać jeszcze bardziej czytelnie, jak historycznym przełomem jest rok 2015. Dni upalnych było o 14 więcej niż mroźnych. Później w roku 2020 ich przewaga wynosi 3, oraz w 2022 – jeden. Największa przewaga dni mroźnych przypada w przedstawionym okresie na rok 1940 – aż 77.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Do tej pory dni upalne stanowiły margines klimatyczny w Warszawie. Jednak ich udział w sezonie letnim staje się coraz bardziej istotny, a dni mroźne stają się zjawiskiem marginalnym. Proces, o którym mowa, będzie miał coraz poważniejsze konsekwencje dla warszawskiego środowiska, jeśli będzie kontynuowany w nadchodzących latach.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie (1), w ciągu ponad półtora stulecia średnia temperatura lipca wzrosła w Warszawie z ok. 18,3°C do ok. 19,2°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o ok. 1 stopień. Najcieplejszym w tym okresie jest lipiec 2006 (23,1°C), najchłodniejszym – 1844 (15,1°C). Bardzo podobny do tego ostatniego jest historycznie nam bliższy z roku 1979 (15,3°C), który wielu jeszcze pamięta; a jednak dziś taki lipiec jest trudny do wyobrażenia. W obecnym roku 2024 nawet maj ma znacznie wyższą odeń temperaturę  (17,4°C).

W okresie 1841-2000 (160 lat) tylko dwa lipce osiągnęły/przekroczyły poziom 21 stopni (w latach 1865, 1994); w latach 2001-2024 (24 lata) tak ciepłych lipców jest 9 (2001, 2002, 2006, 2010, 2012, 2014, 2018, 2021, 2024). Innymi słowy, w tym pierwszym czasie udział takich lipców wynosi 1,25%, a w tym drugim – 37,5%. Lipiec z XXI wieku ma mało wspólnego termicznie z lipcami XIX-XX stuleci.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Do lat 1970-tych mieliśmy do czynienia z tendencją wręcz spadkową w zakresie ciepłoty lipcowej. Ale od dekady 1980-tych ten miesiąc ociepla się. Ostatnim (jak dotąd) lipcem z mojej kategorii skrajnie chłodnych (Tśr < 17,0°C) jest z roku 2000 (16,8°C). W skali czasowej powyższego wykresu widać, że w obecnym stuleciu właściwie żaden lipiec nie kwalifikuje się jako chłodny; najniższą temperaturę ma ten z roku 2004 (18,0°C). Jednak trudno go uznać za skrajnie chłodny, skoro aż do końca XX wieku wiele lipców jest odeń zimniejszych.

Wzrasta w lipcu udział dni gorąco-upalnych (Tmax ≥ 25,0°C), od ok. 11,5 do ok. 14-stu (wykres 2).

Wykres 2.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Chłodne, a właściwie zimne lipcowe noce (Tmin < 10,0C), niegdyś mające poważny udział (średnio co trzecia-czwarta w miesiącu) stają się rzadkością. Za to noce zdecydowanie ciepłe (Tmin ≥ 15,0°C) wystrzeliły w górę i obecnie mocno dominują. Poniższy wykres (3) ukazuje rewolucję jaka się dokonuje od lat 1990-tych.

Wykres 3.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu ponad stulecia średnia temperatura października wzrosła w Warszawie z ok. 7,5°C do ok. 9,2°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 1,7 stopnia, większą niż dla września. Mimo to, rekordowo ciepły miesiąc przypadł ponad 100 lat temu.

Najcieplejszy w tym okresie jest październik 1907 (13,2°C), najchłodniejsze – 1922 i 1946 (4,5°C).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Trwający do chwili obecnej trend wzrostowy ma swoje początki już w latach 1920-tych; jednak przez szereg dekad był słabo zauważalny. Faza nieco wyraźniejsza zaczęła się w dekadzie lat 1980-tych, a w XXI stuleciu nastąpiło nasilenie ocieplenia. Jednak w obecnym stuleciu żaden październik nie osiągnął wartości z lat 1896, 1907 i 2000. Spodziewam się pokonania tych trzech w nieodległej przyszłości (najbliższych kilku lat), czyli wystąpienia rekordowo ciepłego października.

VarsoviaKlimat.pl