Epizod superciepła na początku tegorocznego stycznia oznaczał pobicie szeregu rekordów klimatycznych Warszawy. Oto wyniki nowe i poprzednie (z całej historycznej serii pomiarowej) według kategorii parametrów (tyle udało mi się znaleźć). W nawiasach poprzednie rekordy i lata, w których wystąpiły.

Średnia temperatura powietrza [T] w skali miesiąca
Średnia miesięczna → 3,4°C. Tylko styczeń 2007 jest cieplejszy [3,7°C].
Miesięczna średnia Tmax → 5,0°C. Wyżej tylko stycznie 2007 [5,6°C], 1983 [5,5°C], 1796 [5,1°C].
Miesięczna średnia Tmin → 1,8°C. Poprzedni rekord 1,7°C [2007].
Średnia dobowa → 16,2°C. [11,2°C – 2007].
Najwyższa Tmax → 18,9°C. [13,8°C – 1993].
Najwyższa Tmin → 13,4°C. [9,5°C – 2007].
Najniższa Tmin → -3,9°C. [-4,0°C – 1863].

Temperatura średnia powietrza [Tśr] w skali dobowej
1 stycznia → 16,2°C. [8,9°C – 2022].
2 stycznia → 10,7°C. [7,1°C – 2022].

Temperatura maksymalna powietrza [Tmax] w skali dobowej
1 stycznia → 18,9°C [10,2°C – 2007].
2 stycznia → 14,1°C [10,6°C – 2022].

Temperatura minimalna powietrza [Tmin] w skali dobowej
1 stycznia → 13,4°C [8,1°C – 2022].
2 stycznia → 7,3°C [5,5°C – 1902].
3 stycznia → 7,2°C [6,4°C – 1988].

Średnia dobowa wilgotność względna powietrza – rekordowo niska w skali dobowej
1 stycznia → 59,2% [63,7% – 1973].
Prawie został pokonany rekord stycznia, wynoszący 58,9% [09/01/2005].

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Opracowano na podstawie danych historycznych z warszawskich stacji meteorologicznych. Obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMGW-PIB).

W niedzielę 1 stycznia 2023 roku, wczesnym popołudniem termometr na lotnisku Okęcie wskazał 18,9°C. Jest to najwyższa wartość spośród głównych stacji polskich wymienionych na portalu Ogimet. Jak zwykle gdy Warszawa bywa danego dnia najcieplejszą na takiej liście, od razu odezwały się głosy, że ten rekord jest „sztuczny”, gdyż stacja Okęcie jest ogrzewana przez tzw. miejską wyspę ciepła, a w szczególności przez pobliską, ruchliwą autostradę (tak stwierdził np. synoptyk ICM). Ten argument jest jednak wątpliwy, choćby dlatego, że inne warszawskie stacje wskazały zbliżone wartości, lokujące je w krajowej czołówce (Reguły 19,1°C, Legionowo 18,8°C, SGGW-Ursynów 18,7°C, Bielany 18,2°C); także znana z chłodu mazowiecka stacja w Kozienicach znalazła się wśród najcieplejszych w kraju (18,0°C). Nie ulega wątpliwości, że skrajnie silny strumień ciepła skierował się właśnie na Mazowsze.

Tak czy inaczej, 18,9°C jest wartością szokującą nie tylko dla stycznia, ale także dla całego sezonu zimowego. Pamiętajmy, że instrumentalne notowania temperatury prowadzone są w stolicy od XVIII wieku. Jest to nowy historyczny rekord ciepła (oficjalnej stacji warszawskiej) dla miesiąca stycznia, który pokonał, czy może raczej zmiażdżył swojego poprzednika aż o ponad 5 stopni (13,8°C z 12/01/1993)! Pobity został także rekord dla całej zimy meteorologicznej (XII-II) który wynosił 18,3°C (25/02/2021). Oznacza to wywrócenie do góry nogami dotychczasowych klasyfikacji ekstremalnego ciepła w najchłodniejszej porze roku. Do tej pory temperatury rzędu 13-14-15 stopni były szczytem możliwości w środku zimy; od tej pory ich ranga radykalnie zmalała. Można by rzec, że warszawska klasyfikacja cieplnych ekstremów przeniosła się w nową, cieplejszą od dotychczasowej strefę klimatyczną.

Poniższy wykres ukazuje najwyższe temperatury notowane w styczniu od 1779 roku na oficjalnych stacjach warszawskich.

Dane z posterunków/stacji warszawskich. 1779-1828 seria homogeniczna, 1829-2023 pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Warto zauważyć, że powyższy wykres obala jeden z najpopularniejszych polskich mitów pogodowych, jakoby „kiedyś” były u nas tylko „prawdziwe zimy” z nieprzerwanie trzaskającym mrozem od listopada do kwietnia. Otóż nie ma takiego „kiedyś”, przynajmniej od ostatnich dekad XVIII stulecia: tylko dwa stycznie (w latach 1799 i 1848) nie miały ani jednego dnia z plusową temperaturą. Odwilże – krótsze lub dłuższe – są w naszym klimacie zjawiskiem normalnym w środku zimy, tak jest od bardzo wielu pokoleń. Ale w przedstawionym okresie nigdy nie zdarzyło się w styczniu ciepło choćby zbliżone do tego, co nastąpiło 1 stycznia 2023 roku. To potężny przełom w kontekście omawianego parametru.

Widzimy też, że wzrostowa tendencja najwyższych temperatur styczniowych której doświadczamy, trwa od dawna, a mianowicie od połowy XIX wieku. Co się pokrywa z ustalonym przez badaczy zakończeniem tzw. Małej Epoki Lodowej. Początek nasilenia tej tendencji to przełom lat 1980/1990-tych.

VarsoviaKlimat.pl

Oficjalnie podawany przez IMGW-PIB (a w ślad za nim, przez portale pogodowo-klimatyczne i inne media) warszawski rekord upału to 37,0°C (8 sierpnia 2013), odnotowany na stacji lotniskowej Okęcie, która obecnie jest traktowana przez instytut meteorologii jako oficjalna stacja meteorologiczna stolicy dla okresu historycznego rozpoczynającego się w roku 1951. Rekord ten dotyczy więc stacji Okęcie za okres 1951-2021.

Przed rokiem 1951 Warszawa miała – zależnie od okresu historycznego – różne stacje obserwacyjne traktowane przez Instytut, władze i media jako główne. W roku 1892 były dwa takie posterunki – stacja Muzeum (ul. Krakowskie Przedmieście), oraz Obserwatorium Astronomiczne (przy Ogrodzie Botanicznym w Alejach Ujazdowskich).

I to na tej drugiej stacji 20 sierpnia 1892 roku odnotowano 38,0°C. Do tej pory ten rekord pozostaje aktualny, został tylko dwukrotnie wyrównany (5 i 7 sierpnia 2015 roku) na posterunku Bielany.

Powstaje pytanie, czy Warszawa może pokonać swój rekord w najbliższych latach? Poniższy wykres przedstawia przebieg tego parametru od 1891 roku.

Dane: seria pierwotna (kolejno stacje Obserwatorium Astronomiczne, Muzeum/SMW, TNW, Stacja Pomp Rzecznych, Bielany, Okęcie).

Parametr długo pozostawał stabilny, a w latach 1970-tych i 1980-tych nawet spadł, osiągając minimum dla całego okresu w roku 1980 (26,8°C). Od tego momentu rozpoczął się wzrost, a najwyższa temperatura już w żadnym roku nie była niższa od 30 stopni (najniższa 30,1°C w roku 2008). A jednak żadna z głównych stacji warszawskich nie zdołała do tej pory pokonać starego rekordu.

Pokonanie bariery 38 stopni wydaje się kwestią czasu. Zapewne nastąpi to szybciej na cieplejszych stacjach miejskich (Bielany, Filtry) niż na pozamiejskim lotnisku Okęcie.

VarsoviaKlimat.pl

Marzec 2022 roku przyniósł szereg pogodowych rekordów i skrajności w naszym mieście. Na tyle wiele, że warto im poświęcić osobny artykuł. Sprawdźmy poszczególne parametry.

Temperatura powietrza
Średnia Tmax 9,2°C, średnia Tmin -2,0°C, co daje amplitudę 11,2 stopni. To rekordowo wysoka wartość dla marca dla okresu 1951-2022. Poprzedni rekord to 9,9 stopni z roku 1974.

Ciśnienie atmosferyczne
Średnie ciśnienie powietrza (zredukowane do poziomu morza) wynosi 1028,5 hPa, najwyższe dla marca w historycznej serii 1779-2022. Poprzedni rekord to 1026,4 hPa z roku 1953. Maksymalne ciśnienie zmierzone w marcu to 1046,1 hPa, czyli bardzo bliskie rekordowej wartości marcowej z roku 1852 (1047,9 hPa).

Wilgotność względna powietrza
Wartość średnia wilgotności miesiąca to 57,8%. Tak niskiej wartości nie ma w całym badanym okresie 1806-2021. Dotychczasowy rekord niskiej wilgotności marca to 62,2% z roku… 2020. Imponująca jest liczba dni suchych (z wilgotnością poniżej 60%), jest ich aż 20. Dotychczas najwięcej było we wspomnianym roku 2020, a mianowicie… 11.

Opad atmosferyczny
Całomiesięczna suma opadu (wody) to znikome 1,7 mm, co oznacza pobicie historycznego rekordu z roku 1825 (2,0 mm). Dni z mierzalnym opadem są 3, dotychczas nigdy nie obserwowano marca z liczbą mniejszą niż 4.

Zachmurzenie
Średnie pokrycie nieba chmurami wynosi tylko 38%, co oznacza wyrównanie rekordu z roku 1928. Liczba dni bezchmurnych/prawie bezchmurnych wynosi 16, tyle samo w obu rekordowych marcach. Jest to aż 41% liczby takich dni, jaka średnio przypada na Warszawę przez cały rok.

Usłonecznienie
Marzec tegoroczny ma (wg obliczenia) aż 214,6 godzin słonecznych; do pokonania rekordu z roku 1921 zabrakło tylko 3 godzin i 12 minut słońca.

Wiatr
Jego średnia prędkość wynosi 11,6 km/h. W okresie 1951-2022 nieco mniejsza w marcu była tylko w roku 2006 (11,3 km/h).

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Obliczenia parametrów meteorologicznych dokonane przez autora na jego odpowiedzialność, na podstawie danych obserwacyjnych IMGW-PIB ze stacji meteorologicznej na lotnisku międzynarodowym Okęcie i innych źródeł, a także obserwacji własnych. Obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMGW-PIB).

W środę 23 marca nad ranem, zmierzona na stacji Okęcie temperatura spadła do -3,0°C. W dzień wzrosła do 19,3°C. W ciągu jednej doby mieliśmy więc w Warszawie przejście od zimy do lata; amplituda skrajnych temperatur wynosi 22,3 st. Jak się okazało, w okresie od 1951 roku nie było większej amplitudy dobowej w żadnym miesiącu roku. Poprzedni rekord (21,7°C) przypadał na dzień 19 marca 1990, gdy Tmin wyniosła -1,2°C, a Tmax 20,5°C. Przyczyna tak dużych amplitud była w obu przypadkach ta sama: napływ bardzo suchej, kontynentalnej masy powietrza. Średnia dobowa wilgotność powietrza 23 marca roku bieżącego to 45,3%, podczas gdy w roku 1990 jest to 48,4% (norma dla marca to 75%). Usłonecznienie 23 marca br. było pełne (11,1 h), a w roku 1990 prawie pełne (10 h). W obu przypadkach panowało wysokie ciśnienie atmosferyczne (wpływ wyżu kontynentalnego); w roku bieżącym średnie dobowe 1035,2 hPa, w 1990 roku 1033,4 hPa.

Największe (uśrednione dla okresu 1991-2020) amplitudy temperatur dobowych występują u nas w sezonie wiosenno-letnim (11°C), a najmniejsze – zimą (5°C).

VarsoviaKlimat.pl

Za nami dni z bardzo wysokim ciśnieniem atmosferycznym w stolicy. Przyczyną tego wzrostu była rozpoczęta 1 października dominacja silnego wyżu rosyjskiego nazwanego „Lioba”. Od 7 października panował on już nad Warszawą niepodzielnie, sprowadzając pogodę słoneczną a nawet całkowicie bezchmurną, zimne noce i umiarkowanie ciepłe dni. W sobotę 9 października ciśnienie osiągnęło maksimum na stacji Okęcie (1036,7 hPa na poziomie morza). To bardzo wysoka wartość (średnia dla tego miesiąca to 1017,6 hPa), jednak w przeszłości w październiku ciśnienie bywało jeszcze wyższe. Ostatnio w roku 2015 (1038,8 hPa), wcześniej w 2004 (1038,1), 1997 (1038,5), i tak dalej.

Najwyższe wartości ciśnienia powietrza w październiku w Warszawie wystąpiły w latach 1886 (dnia 29) i 1993 (19), (obie wartości 1043,1 hPa). W obu przypadkach niebo było pogodne lub bezchmurne, a w nocy wystąpiły przymrozki. Przyczyną takiej aury o tej porze roku jest wpływ wyżów wschodnich ściągających nad nasze miasto kontynentalne, suche masy powietrza.

VarsoviaKlimat.pl

Przedwczoraj, w czwartek 25 lutego w godzinach popołudniowych na stacji lotniskowej Okęcie oficjalnie zanotowano 18,3°C. To rekordowo wysoka warszawska temperatura nie tylko dla miesiąca lutego, ale też całej zimy meteorologicznej (XII-II). W ten sposób został pobity uprzedni zaledwie jednodniowy rekord (17,5°C), który pokonał znacznie dłużej panującego poprzednika (17,2°C z 25/02/1990). W centrum stolicy temperatura zbliżała się do wartości 19 stopni, a może nawet ją przekraczała (stacja Filtry 18,6°C). Tak nadzwyczajne ciepło spowodował napływ masy powietrza o charakterze podzwrotnikowym, aż znad Afryki północno-zachodniej.

Wcześniej tylko w 5-ciu lutych została formalnie osiągnięta/przekroczona bariera 14-stu stopni Celsjusza, a mianowicie w latach 2020, 2019, 1990, 1989 oraz 1843. Warto zauważyć, że wszystkie te lute były (w podsumowaniu) bardzo ciepłe. Tegoroczny luty taki nie będzie, jego średnia temperatura całomiesięczna będzie w granicach normy lub nawet lekko poniżej tejże, o czym przesądził dwutygodniowy okres mrozów. A więc w okresie zimowym temperatura może już osiągać rekordowo wysokie wartości nawet wtedy, gdy masa ciepłego powietrza napływa nad schłodzoną, w rzeczy samej zmrożoną/zaśnieżoną powierzchnię naszego kraju. Dawniej było regułą, że ponieważ dla roztopienia śniegu konieczne jest pobranie ciepła z powietrza, to jego temperatura ulegała obniżeniu, dlatego w takich warunkach rekordy ciepła nie mogły być pokonywane. Ta zasada już nie obowiązuje, i trudno nie powiązać tego faktu z trwającym ociepleniem klimatycznym.

Jak widać na powyższym wykresie (dane IMGW-PIB), w ostatnich 70-ciu latach tendencja w zakresie najwyższych temperatur lutego jest wzrostowa w Warszawie (podobnie jak i innych parametrów ciepłoty powietrza).

VarsoviaKlimat.pl

Wczorajszy dzień w stolicy reprezentował regularne lato, bez przymiotnika „babie”. Aż do popołudnia było sporo ciepłego słońca, najwyższa temperatura dochodziła na stacjach miejskich do 24-25 stopni. Oficjalnie na stacji Okęcie wyniosła 23,8°C (oczywiście w cieniu). To bardzo wysoka wartość, jednak niewystarczająca do pokonania rekordu dla tego dnia (25,4°C z roku 1966).

Najbardziej jednak imponuje dobowa Tmin, czyli najniższa temperatura z nocy poprzedzającej, czyli z soboty na niedzielę 3/4 października. Na stacji Okęcie najniższa odnotowana wartość to 16,8°C; nie udało mi się odnaleźć w annałach oficjalnych warszawskich stacji meteo żadnej tak ciepłej nocy w październiku (dotychczasowa rekordzistka z roku 2011 miała 15,8°C).

Taką noc uznalibyśmy za bardzo ciepłą nawet w lipcu. Przynajmniej do niedawna.

VarsoviaKlimat.pl

Mamy za sobą dwie doby „szaleństwa” temperatury. Choć powstaje pytanie, czy w nieodległej przyszłości nie staną się one częstym zjawiskiem w lutym, ale to temat na inny artykuł. Faktem jest, że padło w ciągu tych 48 godzin szereg historycznych rekordów ciepła w stolicy. Oto one.

W nocy z niedzieli na poniedziałek 16-17/02/2020 temperatura nie spadła poniżej 9,5°C, która oznacza nie tylko zdecydowane pokonanie wcześniejszego rekordu najwyższej temperatury minimalnej (Tmin) dla 17 lutego (6,5°C z roku 1950); jest także najwyższą Tmin kiedykolwiek oficjalnie odnotowaną w Warszawie w lutym (pokonany rekord to 9,3°C z 26/02/1989). Niewiele brakowało do pobicia rekordu najwyższej Tmin dla całej zimy meteorologicznej (10,0°C z 12 grudnia 1994).

Średnia temperatura dobowa – wyliczona dla dnia 17 lutego 2020 roku jako średnia arytmetyczna Tmax z tegoż dnia oraz Tmin z uprzedniej nocy – wyniosła imponujące 11,9°C, czyli przekroczyła normę (1991-2019) dla tego dnia o 13,3 stopni! Jest to wartość zbliżona do wieloletniej średniej dla… maja. Może to być rekord tego parametru dla całej zimy meteorologicznej.

W poniedziałek 17/02 maksymalna temperatura dobowa (Tmax) na oficjalnej stacji Okęcie wyniosła 14,3°C, bijąc dotychczasowy rekord dla tegoż dnia (13,2°C z roku 1974). Jest to też najwcześniejsze w sezonie zimowo-wiosennym przekroczenie bariery 14 stopni w stolicy, poprzednie było 21/02 (17,2°C, rok 1990). Średnia wieloletnia Tmax dla tego dnia (1991-2019) została przekroczona o 12,2 stopni; przy identycznej anomalii dodatniej, w dniu 2 sierpnia mielibyśmy w Warszawie 39 stopni Celsjusza (do tej pory nigdy oficjalnie tak wielkiego upału tutaj nie odnotowano).

Ciepłota ostatnich dwóch dni stanowi efektowne zwieńczenie bezprecedensowo stabilnie łagodnej pogody, jaka u nas panuje od początku obecnej zimy. Poniższy wykres przedstawia dobowe temperatury maksymalne w stolicy w okresie od 1 stycznia do 17 lutego 2020, oraz – dla porównania – przebieg temperatury uśrednionej (1991-2019). Najbardziej uderzające są dwie cechy przedstawionego okresu roku 2020: pierwsza – tylko dwa dni były (nieco) zimniejsze niż przeciętnie; druga – nie było żadnego dnia mroźnego. Ani jednego! Najprawdopodobniej to się jeszcze nie zdarzyło w dziejach obserwacji od XVIII wieku.

Oprac. VarsoviaKlimat.pl na podstawie danych IMiGW-PIB.

Warto też zauważyć, że linia trendu dla omawianego okresu 2020 roku rośnie znacznie bardziej, niż dla wartości przeciętnej wieloletniej. Dla tej drugiej punkt startu to nieco poniżej 1 stopnia, dla pierwszej 4 stopnie; pod koniec okresu odpowiednio około 1,5°C i prawie aż 7°C; różnica więc wzrosła z ok. 3 stopni do ok. 5,5. Czyżby była to zapowiedź ciepłego marca w tym roku?

Z każdym dniem rośnie szansa na zajęcie przez zimę 2019/20 pierwszego miejsca w rankingu najcieplejszych zim warszawskich. Aktualnym (jeszcze) rekordzistą jest zima 1989/90.

VarsoviaKlimat.pl