W sobotę 30 marca 2024 roku termometr na oficjalnej warszawskiej stacji Okęcie wskazał maximum termiczne w wysokości 24,4°C. Tym samym został pokonany historyczny warszawski rekord z 21 marca 1974 roku (22,9°C) i to wyraźnie, bo o 1,5 stopnia. Padł także rekord ogólnopolski (nowy to 26,4°C zanotowane w Tarnowie).
Jednak nowy rekord przetrwał tylko jeden dzień, gdyż w niedzielę 31 marca na Okęciu zanotowano 25,3°C (inne stołeczne stacje oraz Legionowo osiągały do 25,9°C). Jest to pierwszy w dziejach obserwacji instrumentalnych formalnie gorący dzień w Warszawie w marcu.
Przyczyną tej aury był silny napływ masy powietrza podzwrotnikowego, aż znad Sahary. Warszawskie niebo było szare od pustynnego pyłu naniesionego przez tę adwekcję; zjawisko to bywa nazywane z hiszpańska „kalimą”. Zdarza się u nas coraz częściej.
W ostatnim czasie planowałem napisanie artykułu o warszawskich cieplnych rekordach termicznych najbardziej zagrożonych przez obecną zmianę klimatyczną, czyli przez ocieplenie klimatu. Rekord marcowy z 1974 roku zajmował na tej liście poczesne miejsce, jednak ocieplenie mnie wyprzedziło i jest on już nieaktualny. Trudno nadążyć za tym co się w klimacie dzieje od kilku lat; rekordy ciepła padają jeden po drugim niczym drzewa w Puszczy Białowieskiej.
Oto (wykres 1) najwyższe temperatury odnotowane w marcu w ostatnich 184 latach. Co widzimy? Dni ciepłe, sięgające lub lekko przekraczające 20 stopni, zdarzały się w marcu zawsze; pierwszy z nich w przedstawionej serii to 20,3°C z 1861 roku. Trzeba atoli mieć na uwadze, jaki był kontekst ich występowania.
Najwyższa wartość w przedstawionym okresie to 25,3°C z roku 2024, najniższa 4,8°C z 1964.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (2) ukazuje, że w ostatnim okresie osiąganie/przekraczanie wartości 20 stopni w marcu staje się czymś normalnym. Czy jednak należy się temu dziwić, skoro 1 stycznia 2023 roku w stolicy było 18,9°C w cieniu? Wiele wskazuje na to, że 20 stopni będziemy mieć i w lutym, prędzej czy później.

Wykres 2.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Tak więc, moim zdaniem szczególnie zagrożonym pozostaje rekord ciepła dla lutego (18,3°C, to nie jest naturalne że rekord stycznia jest odeń wyższy), a także czerwca (35,4°C), października (28,0°C) i grudnia (15,4°C). Co nie znaczy, że i inne rekordy nie mogą zostać pokonane.

VarsoviaKlimat.pl

I znowu, nadzieje wielu warszawiaków na „Białe Święta” spotkało rozczarowanie w obecnym 2023 roku. Nie tylko że nie było mrozu ani śniegu, ale odnotowana na stacji Okęcie w poniedziałek 25 grudnia temperatura maksymalna 10,4°C oznacza pobicie historycznego rekordu ciepła tej stacji dla tegoż dnia kalendarzowego (dotychczasowy wynosił 10,2°C z lat 2009 i 2013).

Oto wykres (1) przedstawiający ewolucję Tmax z dnia 25 grudnia od 1881 roku według średnich dekadowych. Średnia wartość wykazuje cykliczne wahania; jednak trend wzrostowy jest jednoznaczny (od ok -1° do ok. +3°C), a wartość dla dekady 2011-2020 robi wrażenie.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Drugi wykres (przedstawia ostatnie 30 lat) wskazuje, że o ile aż do początków XXI wieku szansa na mroźny dzień Bożego Narodzenia była znaczna, o tyle od 2008 roku począwszy, taki dzień zdarzył się tylko raz (-4,4°C w 2021, po raz pierwszy od 2007).

Ciekawe, że Tmax -13,8°C z roku 2002 jest najniższą dla całego okresu 1881-2023. To jeden z licznych dowodów, że ocieplenie klimatu nie wyklucza sporadycznych, atoli coraz rzadszych i raczej krótkotrwałych epizodów silnego mrozu.

Wykres 2.

Dane bazowe: IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

W świetle powyższych danych, coroczne rozbudzanie przez niektóre popularne media nadziei wielbicieli „prawdziwej zimy” na to że będą mieli „Białe Święta”, jest zajęciem dosyć ryzykownym. Ocieplenie Klimatyczne wyraźnie sobie upodobało czas świąt Bożego Narodzenia.

VarsoviaKlimat.pl

Wrzesień 2023

Temperatura powietrza całomiesięczna
Średnia miesięczna: 18,6°C – poprzedni rekord 17,3°C (1824)
Średnia miesięczna Tmax: 24,6°C – poprzedni rekord 22,3°C (2016)
Średnia miesięczna Tmin: 12,7°C – poprzedni rekord 12,6°C (1824)
Temperatury ekstremalne w miesiącu
Najniższa Tmax: 17,4°C – poprzedni rekord 16,9°C (2006).
Najniższa Tmin: 8,5°C – poprzedni rekord 8,4°C (1909).
Temperatura powietrza dobowa (dni kalendarzowe)
Średnia:
Dnia 13: 22,5°C – poprzedni rekord 22,1°C (1955)
Dnia 27: 20,4°C – poprzedni rekord 19,6°C (2012)
Maksymalna:
Dnia 13: 30,4°C – poprzedni rekord 29,6°C (1947)
Dnia 28: 26,5°C – wyrównany rekord (1942)
Dnia 29: 26,8°C – poprzedni rekord 26,7°C (1892)
Minimalna:
Dnia 14: 17,0°C – poprzedni rekord 16,4°C (1947)
Dnia 22: 16,1°C – poprzedni rekord 15,5°C (1924)
Dnia 23: 15,7°C – poprzedni rekord 15,3°C (1868)
Dni w przedziałach Tmax
Dni z Tmax ≥ 25,0°C było 15 – poprzedni rekord to 12 dni (1886).
Dni z Tmax ≥ 20,0°C było 28 – poprzedni rekord to 23 dni (1892).
Dni w przedziale Tmin
Dni z Tmin ≥ 10,0°C było 26 – poprzedni rekord to 24 dni (2017).
Całomiesięczna suma opadu
9,9 mm – mniejsza była tylko w latach 1810, 1817, 1827, 1878, 1941, 1951, 2011, 2014.
Średnia temperatura punktu rosy
Całomiesięczna: 13,0°C – poprzedni rekord to 12,5°C (1994).
Średnie zachmurzenie nieboskłonu
Całomiesięczne: 36% – mniejsze było tylko w latach 1846, 1858, 1879, 1886, 1949, 1975.
Usłonecznienie
Całomiesięczne: 240,8 godzin – większe było tylko w latach 1846, 1858, 1879, 1886.
Wiatr (średnia prędkość)
Całomiesięczna: 8,0 km/h – mniejsza była tylko w latach 1884, 1919, 1928.
Najwyższa średnia dobowa w miesiącu: 15,2 km/h – poprzedni rekord (najmniejszej wartości tego parametru) to 15,6 km/h (1884).

VarsoviaKlimat.pl

W środę 13 września 2023 roku temperatura maksymalna oficjalnie zanotowana na Okęciu wyniosła 30,4°C. Jest to historyczny rekord dla tego dnia kalendarzowego – poprzedni to 29,6°C z roku 1947. Temperatura minimalna następnego dnia (nad ranem 14 września) to 17,0°C; tym samym pokonany został warszawski rekord dobowy z roku 1947 (16,4°C).
Jednak rekordowe wartości dla miesiąca września (Okęcie) pozostają niepokonane: dla Tmax jest to 34,5°C (01/09/2015) a dla Tmin 19,1°C (02/09/2019).
Czy średnia Tmax dla dnia 13 września rośnie? Ukazuje to poniższy wykres. (Dane z serii pierwotnej).

Jak się okazuje, poziom Tmax nie wykazywał tendencji wzrostu – aż do dekady 2011-2020.
Drugi wykres ukazuje ewolucję temperatury minimalnej dla dnia 14 września. (Dane z serii homogenicznej).

* Dane: OA/ SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Także w tym przypadku spektakularny wzrost dotyczy dekady 2011-2020.

VarsoviaKlimat.pl

Epizod superciepła na początku tegorocznego stycznia oznaczał pobicie szeregu rekordów klimatycznych Warszawy. Oto wyniki nowe i poprzednie (z całej historycznej serii pomiarowej) według kategorii parametrów (tyle udało mi się znaleźć). W nawiasach poprzednie rekordy i lata, w których wystąpiły.

Średnia temperatura powietrza [T] w skali miesiąca
Średnia miesięczna → 3,4°C. Tylko styczeń 2007 jest cieplejszy [3,7°C].
Miesięczna średnia Tmax → 5,0°C. Wyżej tylko stycznie 2007 [5,6°C], 1983 [5,5°C], 1796 [5,1°C].
Miesięczna średnia Tmin → 1,8°C. Poprzedni rekord 1,7°C [2007].
Średnia dobowa → 16,2°C. [11,2°C – 2007].
Najwyższa Tmax → 18,9°C. [13,8°C – 1993].
Najwyższa Tmin → 13,4°C. [9,5°C – 2007].
Najniższa Tmin → -3,9°C. [-4,0°C – 1863].

Temperatura średnia powietrza [Tśr] w skali dobowej
1 stycznia → 16,2°C. [8,9°C – 2022].
2 stycznia → 10,7°C. [7,1°C – 2022].

Temperatura maksymalna powietrza [Tmax] w skali dobowej
1 stycznia → 18,9°C [10,2°C – 2007].
2 stycznia → 14,1°C [10,6°C – 2022].

Temperatura minimalna powietrza [Tmin] w skali dobowej
1 stycznia → 13,4°C [8,1°C – 2022].
2 stycznia → 7,3°C [5,5°C – 1902].
3 stycznia → 7,2°C [6,4°C – 1988].

Średnia dobowa wilgotność względna powietrza – rekordowo niska w skali dobowej
1 stycznia → 59,2% [63,7% – 1973].
Prawie został pokonany rekord stycznia, wynoszący 58,9% [09/01/2005].

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Opracowano na podstawie danych historycznych z warszawskich stacji meteorologicznych. Obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMGW-PIB).

W niedzielę 1 stycznia 2023 roku, wczesnym popołudniem termometr na lotnisku Okęcie wskazał 18,9°C. Jest to najwyższa wartość spośród głównych stacji polskich wymienionych na portalu Ogimet. Jak zwykle gdy Warszawa bywa danego dnia najcieplejszą na takiej liście, od razu odezwały się głosy, że ten rekord jest „sztuczny”, gdyż stacja Okęcie jest ogrzewana przez tzw. miejską wyspę ciepła, a w szczególności przez pobliską, ruchliwą autostradę (tak stwierdził np. synoptyk ICM). Ten argument jest jednak wątpliwy, choćby dlatego, że inne warszawskie stacje wskazały zbliżone wartości, lokujące je w krajowej czołówce (Reguły 19,1°C, Legionowo 18,8°C, SGGW-Ursynów 18,7°C, Bielany 18,2°C); także znana z chłodu mazowiecka stacja w Kozienicach znalazła się wśród najcieplejszych w kraju (18,0°C). Nie ulega wątpliwości, że skrajnie silny strumień ciepła skierował się właśnie na Mazowsze.

Tak czy inaczej, 18,9°C jest wartością szokującą nie tylko dla stycznia, ale także dla całego sezonu zimowego. Pamiętajmy, że instrumentalne notowania temperatury prowadzone są w stolicy od XVIII wieku. Jest to nowy historyczny rekord ciepła (oficjalnej stacji warszawskiej) dla miesiąca stycznia, który pokonał, czy może raczej zmiażdżył swojego poprzednika aż o ponad 5 stopni (13,8°C z 12/01/1993)! Pobity został także rekord dla całej zimy meteorologicznej (XII-II) który wynosił 18,3°C (25/02/2021). Oznacza to wywrócenie do góry nogami dotychczasowych klasyfikacji ekstremalnego ciepła w najchłodniejszej porze roku. Do tej pory temperatury rzędu 13-14-15 stopni były szczytem możliwości w środku zimy; od tej pory ich ranga radykalnie zmalała. Można by rzec, że warszawska klasyfikacja cieplnych ekstremów przeniosła się w nową, cieplejszą od dotychczasowej strefę klimatyczną.

Poniższy wykres ukazuje najwyższe temperatury notowane w styczniu od 1779 roku na oficjalnych stacjach warszawskich.

Dane z posterunków/stacji warszawskich. 1779-1828 seria homogeniczna, 1829-2023 pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Warto zauważyć, że powyższy wykres obala jeden z najpopularniejszych polskich mitów pogodowych, jakoby „kiedyś” były u nas tylko „prawdziwe zimy” z nieprzerwanie trzaskającym mrozem od listopada do kwietnia. Otóż nie ma takiego „kiedyś”, przynajmniej od ostatnich dekad XVIII stulecia: tylko dwa stycznie (w latach 1799 i 1848) nie miały ani jednego dnia z plusową temperaturą. Odwilże – krótsze lub dłuższe – są w naszym klimacie zjawiskiem normalnym w środku zimy, tak jest od bardzo wielu pokoleń. Ale w przedstawionym okresie nigdy nie zdarzyło się w styczniu ciepło choćby zbliżone do tego, co nastąpiło 1 stycznia 2023 roku. To potężny przełom w kontekście omawianego parametru.

Widzimy też, że wzrostowa tendencja najwyższych temperatur styczniowych której doświadczamy, trwa od dawna, a mianowicie od połowy XIX wieku. Co się pokrywa z ustalonym przez badaczy zakończeniem tzw. Małej Epoki Lodowej. Początek nasilenia tej tendencji to przełom lat 1980/1990-tych.

VarsoviaKlimat.pl

Oficjalnie podawany przez IMGW-PIB (a w ślad za nim, przez portale pogodowo-klimatyczne i inne media) warszawski rekord upału to 37,0°C (8 sierpnia 2013), odnotowany na stacji lotniskowej Okęcie, która obecnie jest traktowana przez instytut meteorologii jako oficjalna stacja meteorologiczna stolicy dla okresu historycznego rozpoczynającego się w roku 1951. Rekord ten dotyczy więc stacji Okęcie za okres 1951-2021.

Przed rokiem 1951 Warszawa miała – zależnie od okresu historycznego – różne stacje obserwacyjne traktowane przez Instytut, władze i media jako główne. W roku 1892 były dwa takie posterunki – stacja Muzeum (ul. Krakowskie Przedmieście), oraz Obserwatorium Astronomiczne (przy Ogrodzie Botanicznym w Alejach Ujazdowskich).

I to na tej drugiej stacji 20 sierpnia 1892 roku odnotowano 38,0°C. Do tej pory ten rekord pozostaje aktualny, został tylko dwukrotnie wyrównany (5 i 7 sierpnia 2015 roku) na posterunku Bielany.

Powstaje pytanie, czy Warszawa może pokonać swój rekord w najbliższych latach? Poniższy wykres przedstawia przebieg tego parametru od 1891 roku.

Dane: seria pierwotna (kolejno stacje Obserwatorium Astronomiczne, Muzeum/SMW, TNW, Stacja Pomp Rzecznych, Bielany, Okęcie).

Parametr długo pozostawał stabilny, a w latach 1970-tych i 1980-tych nawet spadł, osiągając minimum dla całego okresu w roku 1980 (26,8°C). Od tego momentu rozpoczął się wzrost, a najwyższa temperatura już w żadnym roku nie była niższa od 30 stopni (najniższa 30,1°C w roku 2008). A jednak żadna z głównych stacji warszawskich nie zdołała do tej pory pokonać starego rekordu.

Pokonanie bariery 38 stopni wydaje się kwestią czasu. Zapewne nastąpi to szybciej na cieplejszych stacjach miejskich (Bielany, Filtry) niż na pozamiejskim lotnisku Okęcie.

VarsoviaKlimat.pl

Marzec 2022 roku przyniósł szereg pogodowych rekordów i skrajności w naszym mieście. Na tyle wiele, że warto im poświęcić osobny artykuł. Sprawdźmy poszczególne parametry.

Temperatura powietrza
Średnia Tmax 9,2°C, średnia Tmin -2,0°C, co daje amplitudę 11,2 stopni. To rekordowo wysoka wartość dla marca dla okresu 1951-2022. Poprzedni rekord to 9,9 stopni z roku 1974.

Ciśnienie atmosferyczne
Średnie ciśnienie powietrza (zredukowane do poziomu morza) wynosi 1028,5 hPa, najwyższe dla marca w historycznej serii 1779-2022. Poprzedni rekord to 1026,4 hPa z roku 1953. Maksymalne ciśnienie zmierzone w marcu to 1046,1 hPa, czyli bardzo bliskie rekordowej wartości marcowej z roku 1852 (1047,9 hPa).

Wilgotność względna powietrza
Wartość średnia wilgotności miesiąca to 57,8%. Tak niskiej wartości nie ma w całym badanym okresie 1806-2021. Dotychczasowy rekord niskiej wilgotności marca to 62,2% z roku… 2020. Imponująca jest liczba dni suchych (z wilgotnością poniżej 60%), jest ich aż 20. Dotychczas najwięcej było we wspomnianym roku 2020, a mianowicie… 11.

Opad atmosferyczny
Całomiesięczna suma opadu (wody) to znikome 1,7 mm, co oznacza pobicie historycznego rekordu z roku 1825 (2,0 mm). Dni z mierzalnym opadem są 3, dotychczas nigdy nie obserwowano marca z liczbą mniejszą niż 4.

Zachmurzenie
Średnie pokrycie nieba chmurami wynosi tylko 38%, co oznacza wyrównanie rekordu z roku 1928. Liczba dni bezchmurnych/prawie bezchmurnych wynosi 16, tyle samo w obu rekordowych marcach. Jest to aż 41% liczby takich dni, jaka średnio przypada na Warszawę przez cały rok.

Usłonecznienie
Marzec tegoroczny ma (wg obliczenia) aż 214,6 godzin słonecznych; do pokonania rekordu z roku 1921 zabrakło tylko 3 godzin i 12 minut słońca.

Wiatr
Jego średnia prędkość wynosi 11,6 km/h. W okresie 1951-2022 nieco mniejsza w marcu była tylko w roku 2006 (11,3 km/h).

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Obliczenia parametrów meteorologicznych dokonane przez autora na jego odpowiedzialność, na podstawie danych obserwacyjnych IMGW-PIB ze stacji meteorologicznej na lotnisku międzynarodowym Okęcie i innych źródeł, a także obserwacji własnych. Obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMGW-PIB).

W środę 23 marca nad ranem, zmierzona na stacji Okęcie temperatura spadła do -3,0°C. W dzień wzrosła do 19,3°C. W ciągu jednej doby mieliśmy więc w Warszawie przejście od zimy do lata; amplituda skrajnych temperatur wynosi 22,3 st. Jak się okazało, w okresie od 1951 roku nie było większej amplitudy dobowej w żadnym miesiącu roku. Poprzedni rekord (21,7°C) przypadał na dzień 19 marca 1990, gdy Tmin wyniosła -1,2°C, a Tmax 20,5°C. Przyczyna tak dużych amplitud była w obu przypadkach ta sama: napływ bardzo suchej, kontynentalnej masy powietrza. Średnia dobowa wilgotność powietrza 23 marca roku bieżącego to 45,3%, podczas gdy w roku 1990 jest to 48,4% (norma dla marca to 75%). Usłonecznienie 23 marca br. było pełne (11,1 h), a w roku 1990 prawie pełne (10 h). W obu przypadkach panowało wysokie ciśnienie atmosferyczne (wpływ wyżu kontynentalnego); w roku bieżącym średnie dobowe 1035,2 hPa, w 1990 roku 1033,4 hPa.

Największe (uśrednione dla okresu 1991-2020) amplitudy temperatur dobowych występują u nas w sezonie wiosenno-letnim (11°C), a najmniejsze – zimą (5°C).

VarsoviaKlimat.pl

Za nami dni z bardzo wysokim ciśnieniem atmosferycznym w stolicy. Przyczyną tego wzrostu była rozpoczęta 1 października dominacja silnego wyżu rosyjskiego nazwanego „Lioba”. Od 7 października panował on już nad Warszawą niepodzielnie, sprowadzając pogodę słoneczną a nawet całkowicie bezchmurną, zimne noce i umiarkowanie ciepłe dni. W sobotę 9 października ciśnienie osiągnęło maksimum na stacji Okęcie (1036,7 hPa na poziomie morza). To bardzo wysoka wartość (średnia dla tego miesiąca to 1017,6 hPa), jednak w przeszłości w październiku ciśnienie bywało jeszcze wyższe. Ostatnio w roku 2015 (1038,8 hPa), wcześniej w 2004 (1038,1), 1997 (1038,5), i tak dalej.

Najwyższe wartości ciśnienia powietrza w październiku w Warszawie wystąpiły w latach 1886 (dnia 29) i 1993 (19), (obie wartości 1043,1 hPa). W obu przypadkach niebo było pogodne lub bezchmurne, a w nocy wystąpiły przymrozki. Przyczyną takiej aury o tej porze roku jest wpływ wyżów wschodnich ściągających nad nasze miasto kontynentalne, suche masy powietrza.

VarsoviaKlimat.pl