Październik 1907: rekordzista ciepłoty nie ulega

Poniższy wykres (1) ukazuje średnie temperatury dobowe rekordzisty oraz najcieplejszego października XXI stulecia. Wartości dla całego miesiąca są następujące: z roku 13,2°C (1907), 11,7°C (2019). Widać podstawową siłę października sprzed 117-stu lat, a mianowicie trwale wysokie temperatury w pierwszej połowie miesiąca oraz stopniowy, łagodny (i nie za głęboki) spadek w drugiej. Jego konkurentowi z roku 2019 zaszkodził silny spadek termiczny w pierwszej dekadzie, a także mocne ochłodzenie pod koniec miesiąca.
W raporcie* stacji obserwacyjnej „Muzeum” (oficjalnie: Stacji Centralnej Meteorologicznej przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie) informowano:
„Październik ubiegły [1907] charakteryzował łagodny i słoneczny przebieg pogody. (…) Pewne ochłodzenie nastąpiło zwłaszcza około 25 sprawozdawczego miesiąca, wraz z czasowym przesunięciem się wiatrów południowo-wschodnich ku zachodowi. Lecz i w tym czasie temperatury w Królestwie [Polskim] nie opadały przeważnie poniżej punktu zamarzania wody; tylko na Ukrainie i Podolu spadek był niekiedy znaczniejszy. Ku końcowi miesiąca temperatury znów się podniosły, wykazując wartości znacznie wyższe od normalnych. Temperatury średnie miesięczne, które w Królestwie wahają się od 12 do 14 stopni (malejąc z zachodu na wschód), są w przybliżeniu o około 5 stopni wyższe od odpowiednich wartości normalnych dla października.”
W miesiącu tym dominowały wiatry wschodnie – w najcieplejszych dniach ze składową południową – przy dość wysokim ciśnieniu atmosferycznym, co wskazuje na panowanie kontynentalnego wyżu wschodnioeuropejskiego. Jak wspomniano, październik był nader słoneczny; heliograf wykazał 205,0 godzin (w roku 2019 tylko 139,5). Oraz suchy, miał tylko 12,0 mm opadu w zaledwie czterech dniach.

Wykres 1.

Dane bazowe: SMW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (2) ukazuje dobowe maksymalne i minimalne temperatury października 1907 roku. Najważniejszym wyróżnikiem Tmax jest nie to, że najwyższa osiągnęła 26,0°C, lecz to, że najniższa nie spadła do wartości jednocyfrowej, co się zdarza niezwykle rzadko w październiku; oprócz roku 1907 zdarzyło się to jeszcze tylko w latach 1937 i 2000 (w okresie 1841-2023). Zwraca też uwagę brak przymrozku.

Wykres 2.

Dane bazowe: SMW. Tmax: seria pierwotna. Tmin: seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Jak wspomniałem na początku niniejszej analizy, podstawowym atutem października roku 1907 jest stabilne ciepło w pierwszej połowie miesiąca (oraz łagodny spadek temperatury w drugiej). Biorąc to pod uwagę, pokonanie długotrwałego rekordu przez obecny październik (2024) już teraz wydaje się mało prawdopodobne, mimo że upłynął dotąd tylko pierwszy tydzień miesiąca. Wartości średnie tychże siedmiu dni są następujące:
Tmax 13,0°C, Tmin 7,5°C, temperatura średnia 10,2°C. Prawie dwa stopnie poniżej normalnej.
Aby pobić rekordzistę, w bieżącym miesiącu przez około dwa tygodnie temperatury maksymalne musiałyby oscylować wokół 20 stopni Celsjusza, a minimalne – około 10-ciu. Reszta dni powinna mieć maksima dwucyfrowe, noce bezpiecznie ponad zerem. Prognozy tego nie przewidują, zresztą wydaje się to zadaniem zbyt ambitnym.
Wiele więc wskazuje, że październik 1907 dalej będzie trwał jako warszawski czempion ciepła, nawet w dobie obecnego ocieplenia klimatycznego.

VarsoviaKlimat.pl

*„Gazeta Rolnicza” nr 47/1907.