Jak wskazuje linia trendu, w ciągu stulecia średnia temperatura kwietnia wzrosła w Warszawie z około 7°C do prawie 9,5°C. Widoczny trend ocieplenia jest bardziej wyraźny od dekady lat 1980-tych.

Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB, seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Ostatnim (jak dotąd) kwietniem który można zaliczyć do kategorii bardzo chłodnych, był ten z roku 1997. Kwiecień ubiegłoroczny (2021), który wiele osób odebrało jako wyjątkowo zimny, z temperaturą 7,2°C jest tylko o 0,9 stopnia poniżej średniej dla okresu referencyjnego 1971-2000, co oznacza, że do końca XX wieku znajdowałby się bardzo blisko dolnej granicy ówczesnej normy (7,3°C).

Najcieplejszy w przedstawionym stuleciu jest kwiecień 2018 roku (13,6°C), a najzimniejszy – kwiecień 1929 (2,7°C).

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu (wykres 1), w przedstawionym okresie średnia temperatura marca wzrosła w Warszawie z ok. 0,3°C do ok. 3,3°C. Najcieplejszy w tym okresie jest marzec 2024 (7,2°C), najzimniejszy – 1845 (-7,2°C). Ostatni (jak dotąd) „zimowy” marzec przypada na rok 2013.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Choć trend wzrostowy daje się dostrzec począwszy od lat 1880-tych, to jednak do dekady 1961-1970 widać pewną stabilizację temperatury; zdecydowane ocieplanie trwa od około półwiecza. Czyżby więc stare powiedzonko „w marcu jak w garncu”, oznaczające częste i raptowne zmiany z aury wiosennej na zimową i odwrotnie, straciło aktualność? Odpowiedź na to pytanie oferuje poniższy wykres (2), ukazujący liczbę dni mroźnych w marcu każdego roku od 1841 począwszy.
Coraz więcej jest marców, w których dni z całodobowym mrozem się nie pojawiają; ostatnio całodobowy mróz wystąpił w marcu w roku 2018. Najwięcej dni mroźnych było w marcu 1845 roku – aż 22.

Wykres 2.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (3) jest wymowny jak mało który. Ukazuje gwałtowne narastanie przewagi dni bardzo łagodnych nad dniami mroźnymi w marcu, począwszy od przełomu w dekadzie 1971-1980. W czteroleciu 2021-2024 takich dni w marcu jest już 53; w przeszłości bywały całe dekady, które miały ich mniej.
Jak widać, dominacja dni mroźnych nad bardzo łagodnymi w zasadzie zakończyła się na dekadzie 1881-1890, jeszcze tylko w 20-leciu 1951-1970 dni mroźne odzyskały (bardzo niewielką) przewagę. W czterech latach dekady obecnej marzec nie ma ani jednego dnia mroźnego! Ostatni (do tej pory) całodobowy mróz przypada na marzec 2018.

Wykres 3.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (4) wskazuje, że choć w marcu utrzymuje się przewaga nocy mroźnych nad zdecydowanie łagodnymi, to jednak ta przewaga maleje. W czasach Małej Epoki Lodowej większość nocy w typowym marcu była mroźna, a łagodne niemal nie występowały.

Wykres 4.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie (1), w ciągu ponad stulecia średnia temperatura maja wzrosła w Warszawie z ok. 13°C do ok. 14°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 1 stopień, o tyleż mniejszą od zmiany kwietniowej, i aż o 2 stopnie od marcowej, lutowej i styczniowej. Czy w najbliższych latach maj będzie „nadrabiał” owo „zapóźnienie”, oto jest pytanie. Wynik bardzo ciepłego maja 2024 (17,4°C) wskazuje, że tak może być.
Co również może zaskakiwać, najcieplejszy w tym okresie maj jest bardzo odległy w czasie, bo przypada na rok 1872 (18,7°C); najzimniejszy – na 1864 (7,8°C).

Wykres 1.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Ostatni (jak do tej pory) maj z mojej kategorii skrajnie chłodnych (Tśr < 11,0°C) jest z roku 1980 (10,0°C), choć maj 1991 otarł się o tę strefę (11,0°C). Od tego czasu ocieplanie tego miesiąca wyrażało się raczej zanikiem majów zimnych, a nie częstszym występowaniem bardzo ciepłych (Tśr ≥ 15,0°C); po roku 1991 najzimniejszy maj ma wartość 11,9°C (rok 2020), atoli jest ona tylko o ok. 1 stopień niższa od większości wartości okresów referencyjnych sięgających roku 1980.
Poniższy wykres (2) ukazuje, że liczba dni ciepłych/bardzo ciepłych w maju (Tmax ≥ 20,0°C) wzrosła z około 13 do 14-stu.
Najwięcej takich dni ma maj 1872 – 29, najmniej maj 1851 – 0 (zero).

Wykres 2.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Oto (3) dni majowe z Tmax ≥ 15,0°C (łagodne/ciepłe dni) i Tmin ≥ 10,0°C (łagodne/ciepłe noce). Tendencja jest widoczna, dni zdecydowanie chłodnych stopniowo ubywa.

Wykres 3.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Warto dodać, że w XXI stuleciu (24 lata I-V, 23 lata VI-XII) to właśnie maj jest stosunkowo najsłabiej ocieplającym się miesiącem roku. Jego średnia temperatura w okresie 2001-2024 wzrosła w stosunku do wartości XX stulecia (1901-2000) „tylko” o 1,0 stopnia (14,5°C wobec 13,5°C); zmiana innych miesięcy waha się między 1,1 a 2,0°C.

VarsoviaKlimat.pl

Poniższy wykres (1) ukazuje zmianę średnich temperatur poszczególnych miesięcy roku, czyli wzrost tych wartości w XXI stuleciu w stosunku do wieku poprzedniego, czyli XX. Największy wzrost dotyczy lutego, lipca i sierpnia; najmniejszy – maja.

Wykres 1.

Dane bazowe: SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Jak widać na wykresie (2), w XXI stuleciu (2001-2023) w kategorii najcieplejszego miesiąca, wiek XX został już pokonany we wszystkich miesiącach z wyjątkiem lutego, października i listopada. Jednak to już jest nieaktualne, gdyż luty 2024 roku ustanowił rekord ciepła (6,2°C).

Wykres 2.

Dane bazowe: SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (3) najwyższych temperatur w miesiącach też już nie jest aktualny, gdyż rekord marca został pokonany w 2024 roku (25,3°C). Aż trudno nadążyć za ustanawianiem nowych rekordów ciepła w Warszawie. Do pokonania pozostają wartości kwietnia, lipca, sierpnia, października, listopada i grudnia. Patrząc na ten wykres pamiętajmy, że wiek XX liczy sobie 100 lat, a obecne stulecie – tylko 23.

Wykres 3.

Dane bazowe: SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wbrew temu co głoszą popularne media o „niespotykanych upałach” itp., rekordy ekstremalnych temperatur sezonu letniego z XX wieku jeszcze (?) nie zostały pokonane w obecnym stuleciu. Jak się wydaje, jest to chyba tylko kwestią czasu. Moim zdaniem, Warszawa (Okęcie) może osiągnąć 38, a nawet 39 stopni w nadchodzących latach.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu ponad stulecia średnia temperatura maja wzrosła w Warszawie z ok. 13,3°C do ok. 14°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 0,7 stopnia, znacznie mniejszą od kwietniowej (ok. 2 st.). Najcieplejszym w tym okresie jest maj 2018 (17,9°C), najzimniejszym – 1965 (9,7°C).

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Ostatnim jak do tej pory majem z mojej kategorii skrajnie chłodnych (Tśr<11,0°C) jest ten z roku 1980 (10,0°C), choć maj 1991 otarł się o tę strefę (11,0°C). Od tego czasu ocieplanie tego miesiąca wyrażało się raczej zanikiem majów zimnych, a nie częstszym występowaniem bardzo ciepłych (Tśr≥15,0°C); choć trzeba zauważyć, że (jak wspomniano) maj 2018 roku osiągnął najwyższą wartość za cały przedstawiony okres historyczny.

Maj 2020 roku (11,9°C) ogłoszony w niektórych mediach wyjątkowo zimnym, może za takowy uchodzić tylko dla okresu po roku 1991. Wcześniej równie zimne bądź zimniejsze odeń maje, choć nieczęste, to jednak nie były ewenementem (wystąpiły w latach 1885, 1893, 1900, 1902, 1904, 1909, 1912, 1919, 1927, 1928, 1933, 1935, 1938, 1941, 1943, 1945, 1952, 1955, 1957, 1961, 1962, 1965, 1974, 1980, 1991).

Proces ocieplenia klimatycznego dotyczy także maja, choć to jeden z miesięcy ocieplejących się stosunkowo najsłabiej. Przyszłość pokaże, czy kolejne maje będą to „nadrabiać”. Moim zdaniem to nader prawdopodobne.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu, w ciągu stulecia średnia temperatura lutego wzrosła w Warszawie z prawie -4°C do ok. 0°C. Najcieplejszym w tym okresie jest luty 1990 (5,1°C), najzimniejszym luty z roku 1929 (-14,3°C).

Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB, seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Ostatni do tej pory luty z kategorii skrajnie zimnych był w roku 1956 (-12,8°C), a zdecydowanie mroźniejszych niż przeciętnie – w 2012 (-6,1°C). W przypadku lutego widoczny jest wyraźny przełom w latach 1986-1989; po tym okresie miesiące łagodne występują znacznie częściej niż dawniej. Zwraca też uwagę fakt, że po najmroźniejszym lutym (1929) kolejne miesiące z kategorii skrajnie mroźnych Tśr≤-10,0°C) zdarzały się w latach 1940, 1947 i 1956, czyli odstępy czasowe między nimi były zbliżone, jednak po roku 1956 tak mroźny luty nie pojawił się już ani razu.

Luty ociepla się jeszcze bardziej, niż styczeń. Także pierwsza połowa lutego roku bieżącego (2022) jest bardzo łagodna.

VarsoviaKlimat.pl

W ciągu ostatniego stulecia linia trendu temperatury grudniowej wskazuje na bardzo znaczny wzrost: od około -2°C do 0,5°C. W latach 2013-2020 wystąpiła 8-letnia seria bardzo łagodnych grudni, przerwana zimniejszym miesiącem roku 2021. Jednak w przypadku grudnia tendencja ocieplenia w ukazanym stuleciu zaznacza się już od połowy XX wieku. Najcieplejszy grudzień przypada na rok 2015 (4,7°C), zajmuje on też pierwsze miejsce w historycznym rankingu najcieplejszych.

Seria homogeniczna. Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Najzimniejszy grudzień w ostatnim stuleciu (-8,7°C) przypada na rok 1969. Grudnie o wyraźnie zimowym charakterze zdarzały się jednak także znacznie później, ostatnio w latach 2010 i (częściowo) 2012. Nie ma powodu by uznać, że podobne nie pojawią się w przyszłości, choć prawdopodobnie coraz rzadziej.

VarsoviaKlimat.pl

Rekordowo ciepłym w mojej klasyfikacji warszawskiej ciągle pozostaje odległy w czasie październik z roku 1907. Mimo to, w ciągu stulecia średnia temperatura października wzrosła w Warszawie z około 7,8°C do 9,2°C, a więc ocieplenie tego miesiąca jest znacząco większe od wrześniowego.

Seria homogeniczna. Dane PIM / PIHM / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Najzimniejsze październiki w ostatnim stuleciu przypadają na lata 1922 i 1946 (4,5°C). Najcieplejszy należy do roku 2000 (12,1°C).

VarsoviaKlimat.pl

Poniższy wykres (1) najwyższych temperatur maksymalnych lipca ukazuje lekką tendencję wzrostową tego parametru. Wynika ona jednak z częstszego występowania temperatur bardzo wysokich, ale nie z pokonywania rekordu, który ma już ponad 100 lat.

Najwyższą wartością odnotowaną na oficjalnej stacji pozostaje 37,1°C z roku 1904, najniższą – zaledwie 24,4°C z bardzo chłodnego lipca 1979. To nie pomyłka – to jest najwyższa temperatura odnotowana owego miesiąca na stacji Okęcie! Trudno sobie teraz wyobrazić taki lipiec. W obecnym stuleciu najcieplejszy dzień lipcowy (jak dotąd) nigdy nie miał mniej niż 28 stopni (najniżej 28,1°C w roku 2011).

Trend liniowy ukazuje wzrost wartości uśrednionej od ok. 31,3°C do ok. 31,7°C, a więc zmiana wynosi ok. 0,4°C. Interesujące jest znaczne załamanie w latach 1970-1980-tych, co ma zapewne związek z większą dominacją morskich (atlantyckich) mas powietrza w okresie letnim lat 1977-1987.

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (2) ukazuje najniższe Tmax lipca. Minimum przypada na rok 1867 (tylko 11,0°C), maximum na 2006 (23,7°C). Trend liniowy ukazuje wzrost wartości uśrednionej od ok. 16,5°C do ok. 17,5°C, więc zmiana wynosi ok. 1°C i jest wyraźnie większa niż w przypadku wartości najwyższej.

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

A oto (3) uśrednione Tmax lipca (najwyższe, średnie, najniższe) w ujęciu dekadowym (z dekady obecnej minęły dotąd cztery lipce). Jak widać, trwający do dziś trend wzrostowy ma swoje początki w dekadzie 1981-1990, co ciekawe, w dekadzie 2011-2020 nastąpiło lekkie załamanie (a właściwie korekta), jednak w dekadzie obecnej lipiec pracowicie odrabia (a nawet nadrabia) tę zaległość.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Dopiero w dekadzie 2001-2010 ciepłota lipca osiągnęła wartości we wcześniejszym okresie niespotykane w przedstawionym okresie historycznym. Jak się wydaje, jest więc jeszcze nieco za wcześnie by ogłaszać, że życie w mieście latem stanie się zaraz „piekłem” (jak głoszą niektóre media).

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu ponad stulecia średnia temperatura kwietnia wzrosła w Warszawie z ok. 7°C do ok. 9°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 2 stopnie, podobnym jak marcowy. Najcieplejszy w tym okresie jest kwiecień 2018 (13,6°C), najzimniejszy – 1929 (2,7°C).

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Ostatnim jak do tej pory kwietniem z kategorii skrajnie chłodnych (Tśr<5,0°C) jest ten z roku 1958 (4,3°C), jednak zbliżony do tej strefy jest kwiecień 1997 (5,3°C). Od tego czasu aż do roku 2020 mieliśmy do czynienia z kwietniami łagodnymi, ciepłymi, bądź bardzo ciepłymi (2017 jest chłodniejszy). W latach 2021-2022 – ku zaskoczeniu wielu obserwatorów – nastąpiły dwa kwietnie znacznie zimniejsze (Tśr obu 7,2°C), ogólnie ocenione przez wielu jako anomalnie zimne, co jest przesadą, gdyż – jak widać – w okresie 1881–1982 kwietni zimniejszych od tych dwóch było wiele. Jednak część komentatorów wypowiadających się o pogodzie i klimacie w popularnych mediach o tym nie wie.

Ciekawie wygląda też wzorzec nawrotów kwietni skrajnie chłodnych. Cykl ten z grubsza wygląda następująco (w nawiasach średnia temperatura kwietnia): rok 1881 (4,3°C) – rok 1902 (4,7°C) – 1929 (2,7°C) – 1958 (4,3°C) – 1997 (5,3°C) – 2021/2022 (7,2°C). Dystans lat między tymi rocznikami jest (kolejno) następujący: 21-27-29-39-24. Można się więc dopatrzeć pewnych prawidłowości zarówno w sktrukturze czasowej wahań, jak i w wysokości temperatury; od roku 1958 każde kolejne minimum jest coraz wyższe. Aż do połowy XX wieku kwietnie lat 2021-2022 zostałyby uznane za przeciętne w zakresie temperatury.

Jaki płynie z tego wniosek? Fakt, że kwietnie 2021-2022 są najchlodniejsze od niemal ćwierćwiecza, nie stanowi jeszcze dowodu na odwrócenie lub choćby zahamowanie wzrostowej tendencji temperatury tego miesiąca. Do tego potrzeba więcej zimnych kwietni, najlepiej jeszcze zimniejszych od tych dwóch. Przyszłość pokaże czy względne ochłodzenie lat 2021-2022 stanowi początek końca klimatycznego ocieplenia kwietnia, czy jest tylko krótkotrwałą korektą wzrostowej tendencji temperatury. Moim zdaniem bardziej prawdopodobne jest to drugie, a kwiecień 2023 roku „powinien” być cieplejszym od poprzednich dwóch.

VarsoviaKlimat.pl