Coraz większa różnica termiczna między początkiem a końcem listopada?

W tym roku zwróciła moją uwagę (i może nie tylko moją) znaczna – w moim odczuciu – różnica termiczna między pierwszą a drugą połową listopada; jak sądziłem, różnica większa niż powinna być. Poniższy wykres (1) przedstawiający średnie temperatury dobowe listopada dla okresu 2001-2022 oraz tegoroczne, potwierdza to wrażenie. Przedstawia średnie temperatury dobowe (liczone wg wzoru [Tmax+Tmin]/2) dla każdego dnia listopada średnio dla okresu 2001-2022 i w roku 2023, oraz ich linie trendu. Spadek tejże linii w roku 2023 jest znacznie głębszy w trakcie miesiąca. Przy czym obie linie trendu przecinają się niemal dokładnie w środku miesiąca.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Czy przebieg temperatury miesiąca z roku 2023 jest przypadkowy, jednorazowy? Poniższy wykres (2) ukazuje, że nie. Przedstawia średnie temperatury pierwszej (dni 1-15) oraz drugiej (16-30) połowy listopada w latach 2001-2023. Rzecz jasna, w ogólnym podsumowaniu za cały okres ta pierwsza jest cieplejsza od drugiej (Tśr odpowiednio 6,2°C i 3,1°C). Trzeba atoli zwrócić uwagę, że w latach 2001-2009 (9 lat) aż w czterech druga połowa listopada była cieplejsza od pierwszej (2002, 2003, 2006, 2009), natomiast od 2010 do 2023 (14 lat) zdarzyło się to tylko raz (w 2016 roku). W latach 2010, 2014, 2015, 2018, 2022 i 2023 różnice były bardzo znaczne.

W latach 2001-2009 Tśr 1ej i 2giej połowy miesiąca to odpowiednio 4,8°C / 3,5°C (różnica tylko 1,3°C), podczas gdy w 2010-2023 – odpowiednio 7,2°C / 2,8°C (różnica aż 4,4°C). Proszę zauważyć, jak bardzo wzrosła temperatura pierwszej połowy miesiąca. Co równie ciekawe, daje się zauważyć trend spadkowy dla drugiej połowy, jednak zbyt słaby by zrównoważyć wcześniejszy wzrost.

Wykres 2.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (3) przedstawia ewolucję temperatur obu połówek listopada (oraz całego miesiąca) w długim okresie historycznym 1881-2023, według średnich dekadowych.

Wykres 3.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (4) przedstawia różnicę między średnimi temperaturami obu połówek w omawianym okresie 1881-2023 w ujęciu dekadowym, oraz w 3-leciu 2021-2023. Jak widać, aż do dekady 2001-2010 ulegała wahaniom, jednak w skali całego okresu 1881-2020 jest w zasadzie stabilna. W okresie 2011-2023 jest silna tendencja wzrostu różnicy, co widać na analizie rok po roku (por. wykres 2). Rzecz jasna, lata 2021-2023 to okres krótki i okaże się, czy jego wynik spadnie, gdy dekada dobiegnie końca.

Wykres 4.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Możliwe jest jednak także inne wyjaśnienie: ciepła/łagodna jesień ulega przedłużeniu na pierwszą połowę listopada, co przy stabilizacji bądź stosunkowo mniejszym wzroście temperatury drugiej połowy (i oczywiście spadku), powoduje wyznaczenie wyraźniejszej granicy między ciepłą/łagodną jesienią a zimnym sezonem jesienno-zimowym.

Jeśli tak jest, to widok stosów świeżych, dorodnych grzybów leśnych na warszawskim targowisku w połowie listopada (prawdziwków, podgrzybków, rydzów, które widziałem na własne oczy 16 listopada br. na jednym ze stołecznych bazarów) stanie się czymś normalnym. W całkiem nieodległych czasach wysyp wspomnianych gatunków grzybów w listopadzie był na Mazowszu trudny do wyobrażenia, ich sezon kończył się zazwyczaj w połowie października (a niekiedy wcześniej). Z własnego doświadczenia wiem, że obfitość grzybów leśnych (np. rydzów) zawsze był czymś zwyczajnym w listopadzie. Ale nie w Polsce, tylko… w Hiszpanii.

VarsoviaKlimat.pl