Wrzesień 2023

Temperatura powietrza całomiesięczna
Średnia miesięczna: 18,6°C – poprzedni rekord 17,3°C (1824)
Średnia miesięczna Tmax: 24,6°C – poprzedni rekord 22,3°C (2016)
Średnia miesięczna Tmin: 12,7°C – poprzedni rekord 12,6°C (1824)
Temperatury ekstremalne w miesiącu
Najniższa Tmax: 17,4°C – poprzedni rekord 16,9°C (2006).
Najniższa Tmin: 8,5°C – poprzedni rekord 8,4°C (1909).
Temperatura powietrza dobowa (dni kalendarzowe)
Średnia:
Dnia 13: 22,5°C – poprzedni rekord 22,1°C (1955)
Dnia 27: 20,4°C – poprzedni rekord 19,6°C (2012)
Maksymalna:
Dnia 13: 30,4°C – poprzedni rekord 29,6°C (1947)
Dnia 28: 26,5°C – wyrównany rekord (1942)
Dnia 29: 26,8°C – poprzedni rekord 26,7°C (1892)
Minimalna:
Dnia 14: 17,0°C – poprzedni rekord 16,4°C (1947)
Dnia 22: 16,1°C – poprzedni rekord 15,5°C (1924)
Dnia 23: 15,7°C – poprzedni rekord 15,3°C (1868)
Dni w przedziałach Tmax
Dni z Tmax ≥ 25,0°C było 15 – poprzedni rekord to 12 dni (1886).
Dni z Tmax ≥ 20,0°C było 28 – poprzedni rekord to 23 dni (1892).
Dni w przedziale Tmin
Dni z Tmin ≥ 10,0°C było 26 – poprzedni rekord to 24 dni (2017).
Całomiesięczna suma opadu
9,9 mm – mniejsza była tylko w latach 1810, 1817, 1827, 1878, 1941, 1951, 2011, 2014.
Średnia temperatura punktu rosy
Całomiesięczna: 13,0°C – poprzedni rekord to 12,5°C (1994).
Średnie zachmurzenie nieboskłonu
Całomiesięczne: 36% – mniejsze było tylko w latach 1846, 1858, 1879, 1886, 1949, 1975.
Usłonecznienie
Całomiesięczne: 240,8 godzin – większe było tylko w latach 1846, 1858, 1879, 1886.
Wiatr (średnia prędkość)
Całomiesięczna: 8,0 km/h – mniejsza była tylko w latach 1884, 1919, 1928.
Najwyższa średnia dobowa w miesiącu: 15,2 km/h – poprzedni rekord (najmniejszej wartości tego parametru) to 15,6 km/h (1884).

VarsoviaKlimat.pl

10 września 2024 roku (i ponownie dwa dni później) w punkcie pomiarowym „Bulwary” poziom wody wiślanej zmierzono na 20 cm. Najniższą wcześniejszą wartością na tejże stacji było 26 cm (sierpień/wrzesień 2015). Wiadomość ta z miejsca stała się sensacją dnia w popularnych mediach, co można zrozumieć, atoli nie powinna ona być tak wielkim zaskoczeniem dla czytelników niniejszego bloga, gdyż o postępującym pogarszaniu się klimatycznego bilansu wodnego rejonu Warszawy (i ogólnie nizinnej Polski), czyli mówiąc prościej, stopniowym osuszaniu środowiska stolicy, pisałem wielokrotnie.
We wspomnianych mediach podkreślano, że nigdy dotąd wody w Wiśle nie było tak mało. To ryzykowna konstatacja. Owszem, nigdy tyle nie zmierzono, ale tylko na stacji Bulwary, która funkcjonuje (o ile mi wiadomo oficjalnie) dopiero od lutego 2018 roku. A więc poprzedni rekord zapewne należy do punktu przy porcie praskim, traktowanego wcześniej jako oficjalny (znowu: o ile mi wiadomo) w okresie 09/2013-01/2018. Od roku 1991 do sierpnia 2013 w materiałach IMGW-PIB wymieniany jest także punkt Warszawa-Nadwilanówka. Te właśnie punkty pomiarowe moim zdaniem nadają się do nakreślenia w miarę homogenicznej serii pomiarowej dla okresu 1991-2024, dostosowanej do warunków punktu Warszawa-Bulwary (co uczyniłem dla celów niniejszego bloga).

Poniższy wykres (1) ukazuje wyniki tych badań. Jest bardzo wymowny – wyraźnie ukazuje, że spadek poziomu wody wiślanej jest trendem wieloletnim.

Wykres 1.

Dane bazowe: IMGW/IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie/przetworzenie przez VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (2) ukazuje średnie stany wody wiślanej w sezonach zimowym (XII-II) oraz letnim (VI-VIII). Obie linie trendu mają wymowny przebieg; o ile do 2014 roku wartości dla obu sezonów były z grubsza zbliżone, o tyle od 2015 widać wyraźną (i stopniowo rosnącą, z jednym wyjątkiem 2020 roku) przewagę stanów zimowych nad letnimi. To nie jest korzystne dla środowiska wodnego Warszawy.

Wykres 2.

Dane bazowe: IMGW/IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

*Wartości dla punktu pomiarowego Bulwary od 02/2018, wcześniejsze dostosowane do jego warunków (1991-08/2013 punkt Nadwilanówka, 09/2013-01/2018 Port Praski).

Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedź może być zawarta w poniższym wykresie (3). Jest coraz cieplej (szybsze i silniejsze parowanie), a sumy opadowe coraz bardziej niezrównoważone z roku na rok (coraz więcej pojawia się lat z niskimi sumami opadu). Warto uważnie porównać ten wykres zwłaszcza z wykresem (1) by dostrzec związek pomiędzy wysokimi temperaturami/niskimi opadami, a niskimi stanami wody w rzece (uśrednionymi rocznymi).

Wykres 3.

Dane bazowe: IMGW/IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Na koniec powrócę do kwestii, czy obecny niskostan (zwany też niżówką) jest rzeczywiście rekordowy w perspektywie historycznej sięgającej dalej niż do 1991 roku. Stworzenie homogenicznej serii wysokości wody wiślanej za cały okres jej obserwacji (który sięga początków XIX wieku) byłoby tu zadaniem bardzo trudnym, gdyż miejsca pomiarów zmieniano (a głębokość dna w korycie rzeki jest przecież różna). Atoli orientacyjną wiedzę na temat stanu Wisły może dawać analiza danych historycznych m. in. temperatur powietrza, sum opadowych i częstości ich występowania, rozkładu sezonowego, ilości topniejących śniegów, wilgotności względnej.

VarsoviaKlimat.pl

Za nami dni z bardzo wysokim ciśnieniem atmosferycznym w stolicy. Przyczyną tego wzrostu była rozpoczęta 1 października dominacja silnego wyżu rosyjskiego nazwanego „Lioba”. Od 7 października panował on już nad Warszawą niepodzielnie, sprowadzając pogodę słoneczną a nawet całkowicie bezchmurną, zimne noce i umiarkowanie ciepłe dni. W sobotę 9 października ciśnienie osiągnęło maksimum na stacji Okęcie (1036,7 hPa na poziomie morza). To bardzo wysoka wartość (średnia dla tego miesiąca to 1017,6 hPa), jednak w przeszłości w październiku ciśnienie bywało jeszcze wyższe. Ostatnio w roku 2015 (1038,8 hPa), wcześniej w 2004 (1038,1), 1997 (1038,5), i tak dalej.

Najwyższe wartości ciśnienia powietrza w październiku w Warszawie wystąpiły w latach 1886 (dnia 29) i 1993 (19), (obie wartości 1043,1 hPa). W obu przypadkach niebo było pogodne lub bezchmurne, a w nocy wystąpiły przymrozki. Przyczyną takiej aury o tej porze roku jest wpływ wyżów wschodnich ściągających nad nasze miasto kontynentalne, suche masy powietrza.

VarsoviaKlimat.pl

Marzec 2022 roku przyniósł szereg pogodowych rekordów i skrajności w naszym mieście. Na tyle wiele, że warto im poświęcić osobny artykuł. Sprawdźmy poszczególne parametry.

Temperatura powietrza
Średnia Tmax 9,2°C, średnia Tmin -2,0°C, co daje amplitudę 11,2 stopni. To rekordowo wysoka wartość dla marca dla okresu 1951-2022. Poprzedni rekord to 9,9 stopni z roku 1974.

Ciśnienie atmosferyczne
Średnie ciśnienie powietrza (zredukowane do poziomu morza) wynosi 1028,5 hPa, najwyższe dla marca w historycznej serii 1779-2022. Poprzedni rekord to 1026,4 hPa z roku 1953. Maksymalne ciśnienie zmierzone w marcu to 1046,1 hPa, czyli bardzo bliskie rekordowej wartości marcowej z roku 1852 (1047,9 hPa).

Wilgotność względna powietrza
Wartość średnia wilgotności miesiąca to 57,8%. Tak niskiej wartości nie ma w całym badanym okresie 1806-2021. Dotychczasowy rekord niskiej wilgotności marca to 62,2% z roku… 2020. Imponująca jest liczba dni suchych (z wilgotnością poniżej 60%), jest ich aż 20. Dotychczas najwięcej było we wspomnianym roku 2020, a mianowicie… 11.

Opad atmosferyczny
Całomiesięczna suma opadu (wody) to znikome 1,7 mm, co oznacza pobicie historycznego rekordu z roku 1825 (2,0 mm). Dni z mierzalnym opadem są 3, dotychczas nigdy nie obserwowano marca z liczbą mniejszą niż 4.

Zachmurzenie
Średnie pokrycie nieba chmurami wynosi tylko 38%, co oznacza wyrównanie rekordu z roku 1928. Liczba dni bezchmurnych/prawie bezchmurnych wynosi 16, tyle samo w obu rekordowych marcach. Jest to aż 41% liczby takich dni, jaka średnio przypada na Warszawę przez cały rok.

Usłonecznienie
Marzec tegoroczny ma (wg obliczenia) aż 214,6 godzin słonecznych; do pokonania rekordu z roku 1921 zabrakło tylko 3 godzin i 12 minut słońca.

Wiatr
Jego średnia prędkość wynosi 11,6 km/h. W okresie 1951-2022 nieco mniejsza w marcu była tylko w roku 2006 (11,3 km/h).

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Obliczenia parametrów meteorologicznych dokonane przez autora na jego odpowiedzialność, na podstawie danych obserwacyjnych IMGW-PIB ze stacji meteorologicznej na lotnisku międzynarodowym Okęcie i innych źródeł, a także obserwacji własnych. Obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMGW-PIB).

W niedzielę 1 stycznia 2023 roku, wczesnym popołudniem termometr na lotnisku Okęcie wskazał 18,9°C. Jest to najwyższa wartość spośród głównych stacji polskich wymienionych na portalu Ogimet. Jak zwykle gdy Warszawa bywa danego dnia najcieplejszą na takiej liście, od razu odezwały się głosy, że ten rekord jest „sztuczny”, gdyż stacja Okęcie jest ogrzewana przez tzw. miejską wyspę ciepła, a w szczególności przez pobliską, ruchliwą autostradę (tak stwierdził np. synoptyk ICM). Ten argument jest jednak wątpliwy, choćby dlatego, że inne warszawskie stacje wskazały zbliżone wartości, lokujące je w krajowej czołówce (Reguły 19,1°C, Legionowo 18,8°C, SGGW-Ursynów 18,7°C, Bielany 18,2°C); także znana z chłodu mazowiecka stacja w Kozienicach znalazła się wśród najcieplejszych w kraju (18,0°C). Nie ulega wątpliwości, że skrajnie silny strumień ciepła skierował się właśnie na Mazowsze.

Tak czy inaczej, 18,9°C jest wartością szokującą nie tylko dla stycznia, ale także dla całego sezonu zimowego. Pamiętajmy, że instrumentalne notowania temperatury prowadzone są w stolicy od XVIII wieku. Jest to nowy historyczny rekord ciepła (oficjalnej stacji warszawskiej) dla miesiąca stycznia, który pokonał, czy może raczej zmiażdżył swojego poprzednika aż o ponad 5 stopni (13,8°C z 12/01/1993)! Pobity został także rekord dla całej zimy meteorologicznej (XII-II) który wynosił 18,3°C (25/02/2021). Oznacza to wywrócenie do góry nogami dotychczasowych klasyfikacji ekstremalnego ciepła w najchłodniejszej porze roku. Do tej pory temperatury rzędu 13-14-15 stopni były szczytem możliwości w środku zimy; od tej pory ich ranga radykalnie zmalała. Można by rzec, że warszawska klasyfikacja cieplnych ekstremów przeniosła się w nową, cieplejszą od dotychczasowej strefę klimatyczną.

Poniższy wykres ukazuje najwyższe temperatury notowane w styczniu od 1779 roku na oficjalnych stacjach warszawskich.

Dane z posterunków/stacji warszawskich. 1779-1828 seria homogeniczna, 1829-2023 pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Warto zauważyć, że powyższy wykres obala jeden z najpopularniejszych polskich mitów pogodowych, jakoby „kiedyś” były u nas tylko „prawdziwe zimy” z nieprzerwanie trzaskającym mrozem od listopada do kwietnia. Otóż nie ma takiego „kiedyś”, przynajmniej od ostatnich dekad XVIII stulecia: tylko dwa stycznie (w latach 1799 i 1848) nie miały ani jednego dnia z plusową temperaturą. Odwilże – krótsze lub dłuższe – są w naszym klimacie zjawiskiem normalnym w środku zimy, tak jest od bardzo wielu pokoleń. Ale w przedstawionym okresie nigdy nie zdarzyło się w styczniu ciepło choćby zbliżone do tego, co nastąpiło 1 stycznia 2023 roku. To potężny przełom w kontekście omawianego parametru.

Widzimy też, że wzrostowa tendencja najwyższych temperatur styczniowych której doświadczamy, trwa od dawna, a mianowicie od połowy XIX wieku. Co się pokrywa z ustalonym przez badaczy zakończeniem tzw. Małej Epoki Lodowej. Początek nasilenia tej tendencji to przełom lat 1980/1990-tych.

VarsoviaKlimat.pl

W sobotę 30 marca 2024 roku termometr na oficjalnej warszawskiej stacji Okęcie wskazał maximum termiczne w wysokości 24,4°C. Tym samym został pokonany historyczny warszawski rekord z 21 marca 1974 roku (22,9°C) i to wyraźnie, bo o 1,5 stopnia. Padł także rekord ogólnopolski (nowy to 26,4°C zanotowane w Tarnowie).
Jednak nowy rekord przetrwał tylko jeden dzień, gdyż w niedzielę 31 marca na Okęciu zanotowano 25,3°C (inne stołeczne stacje oraz Legionowo osiągały do 25,9°C). Jest to pierwszy w dziejach obserwacji instrumentalnych formalnie gorący dzień w Warszawie w marcu.
Przyczyną tej aury był silny napływ masy powietrza podzwrotnikowego, aż znad Sahary. Warszawskie niebo było szare od pustynnego pyłu naniesionego przez tę adwekcję; zjawisko to bywa nazywane z hiszpańska „kalimą”. Zdarza się u nas coraz częściej.
W ostatnim czasie planowałem napisanie artykułu o warszawskich cieplnych rekordach termicznych najbardziej zagrożonych przez obecną zmianę klimatyczną, czyli przez ocieplenie klimatu. Rekord marcowy z 1974 roku zajmował na tej liście poczesne miejsce, jednak ocieplenie mnie wyprzedziło i jest on już nieaktualny. Trudno nadążyć za tym co się w klimacie dzieje od kilku lat; rekordy ciepła padają jeden po drugim niczym drzewa w Puszczy Białowieskiej.
Oto (wykres 1) najwyższe temperatury odnotowane w marcu w ostatnich 184 latach. Co widzimy? Dni ciepłe, sięgające lub lekko przekraczające 20 stopni, zdarzały się w marcu zawsze; pierwszy z nich w przedstawionej serii to 20,3°C z 1861 roku. Trzeba atoli mieć na uwadze, jaki był kontekst ich występowania.
Najwyższa wartość w przedstawionym okresie to 25,3°C z roku 2024, najniższa 4,8°C z 1964.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (2) ukazuje, że w ostatnim okresie osiąganie/przekraczanie wartości 20 stopni w marcu staje się czymś normalnym. Czy jednak należy się temu dziwić, skoro 1 stycznia 2023 roku w stolicy było 18,9°C w cieniu? Wiele wskazuje na to, że 20 stopni będziemy mieć i w lutym, prędzej czy później.

Wykres 2.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Tak więc, moim zdaniem szczególnie zagrożonym pozostaje rekord ciepła dla lutego (18,3°C, to nie jest naturalne że rekord stycznia jest odeń wyższy), a także czerwca (35,4°C), października (28,0°C) i grudnia (15,4°C). Co nie znaczy, że i inne rekordy nie mogą zostać pokonane.

VarsoviaKlimat.pl

Epizod superciepła na początku tegorocznego stycznia oznaczał pobicie szeregu rekordów klimatycznych Warszawy. Oto wyniki nowe i poprzednie (z całej historycznej serii pomiarowej) według kategorii parametrów (tyle udało mi się znaleźć). W nawiasach poprzednie rekordy i lata, w których wystąpiły.

Średnia temperatura powietrza [T] w skali miesiąca
Średnia miesięczna → 3,4°C. Tylko styczeń 2007 jest cieplejszy [3,7°C].
Miesięczna średnia Tmax → 5,0°C. Wyżej tylko stycznie 2007 [5,6°C], 1983 [5,5°C], 1796 [5,1°C].
Miesięczna średnia Tmin → 1,8°C. Poprzedni rekord 1,7°C [2007].
Średnia dobowa → 16,2°C. [11,2°C – 2007].
Najwyższa Tmax → 18,9°C. [13,8°C – 1993].
Najwyższa Tmin → 13,4°C. [9,5°C – 2007].
Najniższa Tmin → -3,9°C. [-4,0°C – 1863].

Temperatura średnia powietrza [Tśr] w skali dobowej
1 stycznia → 16,2°C. [8,9°C – 2022].
2 stycznia → 10,7°C. [7,1°C – 2022].

Temperatura maksymalna powietrza [Tmax] w skali dobowej
1 stycznia → 18,9°C [10,2°C – 2007].
2 stycznia → 14,1°C [10,6°C – 2022].

Temperatura minimalna powietrza [Tmin] w skali dobowej
1 stycznia → 13,4°C [8,1°C – 2022].
2 stycznia → 7,3°C [5,5°C – 1902].
3 stycznia → 7,2°C [6,4°C – 1988].

Średnia dobowa wilgotność względna powietrza – rekordowo niska w skali dobowej
1 stycznia → 59,2% [63,7% – 1973].
Prawie został pokonany rekord stycznia, wynoszący 58,9% [09/01/2005].

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Opracowano na podstawie danych historycznych z warszawskich stacji meteorologicznych. Obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMGW-PIB).