W tegorocznym marcu padł historyczny rekord najwyższej temperatury tego miesiąca – nowy to 25,3°C (dnia 31-ego). Poprzedni czempion z roku 1974 został pobity aż o 2,4 stopni. Po raz pierwszy mieliśmy w marcu dzień formalnie gorący (dolna granica dla takiego dnia w polskich warunkach to Tmax ≥ 25,0°C).
Wykres (1) ukazuje jak wzrasta średnia wartość parametru najwyższej temperatury marca od połowy XIX stulecia. Aż do lat 1960-tych nie sięgała 17 stopni, obecnie zbliża się do 20-stu. Najniższe absolutne maximum przypada na marzec 1964 (zaledwie 4,8°C).

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (2) przedstawia najniższe maksima marca. Co zaskakuje, najwyższa wartość tego parametru przypada na rok 1882 (5,1°C), najniższa – na 1987 (-11,7°C). Jednak mimo, że rekordowo wysoka najniższa Tmin w przedstawionym okresie jest tak odległa w czasie, obecna krzywa uśredniona (ok. 0,5°C) jest znacznie wyższa od ówczesnej (ok. -2,5°C).

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

A oto (3) uśrednione najwyższe / średnie / najniższe Tmax marca w ujęciu dekadowym.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

W XXI stuleciu marzec nabiera coraz bardziej wiosennego charakteru.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu (wykres 1), w przedstawionym okresie średnia temperatura marca wzrosła w Warszawie z ok. 0,3°C do ok. 3,3°C. Najcieplejszy w tym okresie jest marzec 2024 (7,2°C), najzimniejszy – 1845 (-7,2°C). Ostatni (jak dotąd) „zimowy” marzec przypada na rok 2013.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Choć trend wzrostowy daje się dostrzec począwszy od lat 1880-tych, to jednak do dekady 1961-1970 widać pewną stabilizację temperatury; zdecydowane ocieplanie trwa od około półwiecza. Czyżby więc stare powiedzonko „w marcu jak w garncu”, oznaczające częste i raptowne zmiany z aury wiosennej na zimową i odwrotnie, straciło aktualność? Odpowiedź na to pytanie oferuje poniższy wykres (2), ukazujący liczbę dni mroźnych w marcu każdego roku od 1841 począwszy.
Coraz więcej jest marców, w których dni z całodobowym mrozem się nie pojawiają; ostatnio całodobowy mróz wystąpił w marcu w roku 2018. Najwięcej dni mroźnych było w marcu 1845 roku – aż 22.

Wykres 2.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (3) jest wymowny jak mało który. Ukazuje gwałtowne narastanie przewagi dni bardzo łagodnych nad dniami mroźnymi w marcu, począwszy od przełomu w dekadzie 1971-1980. W czteroleciu 2021-2024 takich dni w marcu jest już 53; w przeszłości bywały całe dekady, które miały ich mniej.
Jak widać, dominacja dni mroźnych nad bardzo łagodnymi w zasadzie zakończyła się na dekadzie 1881-1890, jeszcze tylko w 20-leciu 1951-1970 dni mroźne odzyskały (bardzo niewielką) przewagę. W czterech latach dekady obecnej marzec nie ma ani jednego dnia mroźnego! Ostatni (do tej pory) całodobowy mróz przypada na marzec 2018.

Wykres 3.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (4) wskazuje, że choć w marcu utrzymuje się przewaga nocy mroźnych nad zdecydowanie łagodnymi, to jednak ta przewaga maleje. W czasach Małej Epoki Lodowej większość nocy w typowym marcu była mroźna, a łagodne niemal nie występowały.

Wykres 4.

Dane bazowe: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

VarsoviaKlimat.pl

Poniższy wykres (1) najwyższych temperatur maksymalnych lutego ukazuje, że aż do końca XIX wieku uśrednione wartości najwyższej odnotowanej w lutym temperatury utrzymywały się w granicach 5-8 stopni. Potem nieco wzrosły i ustabilizowały się na poziomie 6-9 stopni aż do lat 1980-tych. Obecne granice to 9-12 stopni. Najwyższe maximum sięgnęło 18,3°C (2021). Tylko w latach 1929 i 1963 wszystkie dni lutego były mroźne.
Imponująca wartość 17,2°C z roku 1990 została pokonana w 2021. A jednak ten ostatni rekord ciepła szybko zbladł, gdy 1 stycznia 2023 roku w stolicy zanotowano 18,9°C. W tej sytuacji nie można wykluczyć osiągnięcia w lutym 20 stopni ciepła w nieodległej przyszłości.

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

W przeciwieństwie do stycznia, w którym dodatnia najniższa Tmax pojawia się dopiero w roku 1975, w lutym taka sytuacja miała miejsce już w roku 1843 (wykres 2). Później zdarzało się to bardzo rzadko, ale jednak się zdarzało; kolejno w latach 1861, 1914, 1925, 1943, 1961, 1974, 1989, 1990, 1995, 2000 (Tmax 0,0°C), 2002, 2016, 2020, 2022, 2024. Coraz częściej występują u nas lute bez całodobowego mrozu.
Najniższa wartość Tmax w przedstawionym okresie to mrożące krew w żyłach -24,5°C z roku 1929. To jednak wyjątkowe wydarzenie, najbardziej doń zbliżona wartość przypada na rok 1870 (-22,8°C). Dziś trudno sobie wyobrazić dzień z podobną Tmax w Warszawie, jednak na 100% nie można go wykluczyć; co się raz zdarzyło w pogodzie, może się powtórzyć.

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

A oto (3) uśrednione najwyższe Tmax lutego w ujęciu dekadowym. Z obecnej dekady minęły dotąd tylko cztery lute, a jednak ich średnia robi wrażenie.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Porównanie powyższych informacji z analogicznymi dotyczącymi stycznia wykazuje, że wbrew rozpowszechnionej u nas opinii, to styczeń jest (w uśrednieniu) najzimniejszym miesiącem roku, a nie luty.

VarsoviaKlimat.pl

Poniższy wykres (1) najwyższych temperatur maksymalnych stycznia, ukazuje jak rewolucyjnym wydarzeniem jest (dawniej) niewyobrażalnie ciepły dzień 1 stycznia 2023 roku. Jego słupek wystrzeliwuje nad wcześniejsze poziomy niczym szczyt Kilimandżaro nad równiną Serengeti. Aż do lat 1980-tych 30-letnie średnie referencyjne dla tego parametru utrzymywały się w granicach 4-7 stopni Celsjusza, a najwyższe maximum sięgnęło 11,3°C (1946). Później uśrednione maximum jęło wzrastać, sięgając 9-ciu stopni; najwyżej 13,8°C (1993). To poważny wzrost, jednak trudno było się spodziewać, że w styczniu temperatura osiągnie 18,9°C w Warszawie. Ale tak się stało.
Niektórzy powiedzą: to tylko temperatura jednego dnia, to incydent, nie tak ważny. Ta wartość nie jest najważniejsza sama w sobie, ale staje się takową w kontekście przeszłości. Jest istną rewolucją termiczną dla stycznia, która ustanawia całkowicie nowe standardy ciepłoty zimowej, przewracając do góry nogami dotychczasowe. Czy od tej pory nie można się spodziewać w środku zimy choćby +16, +17 stopni? Przecież nie będą już rekordowe. A to temperatury już nieodległe od tzw. komfortu termicznego (22-23 st.).
Uśredniona wartość wzrosła w ciągu przedstawionego okresu od ok. 4,5°C do ok. 8,5°C.

Warto zauważyć, że tylko jeden styczeń nie ma dodatniej temperatury w ani jednym dniu (najwyższa Tmax -0,8°C w 1848).

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wykres (2) przedstawia najniższe temperatury maksymalne stycznia. Uśrednione wartości wzrosły z ok. -11°C do ok. -8°C.
W latach 1975 i 2020 nie ma żadnego dnia z całodobowym mrozem. Najniższa Tmax (-20,2°C) przypada na styczeń 1987.

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM-PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria pierwotna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

A oto (3) uśrednione najwyższe Tmax stycznia w ujęciu dekadowym. Z dekady obecnej minęły dotąd tylko cztery stycznie, jednak ich średnia wskazuje na tendencję. Czy ten silny wzrost utrzyma się w najbliższych latach, przyszłość pokaże.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Dni styczniowe z dwucyfrową temperaturą (na plusie) już nie są u nas anomalią.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu (wykres 1), w przedstawionym okresie średnia temperatura lutego wzrosła w Warszawie z ok. -3,5°C do ok. -0,5°C. Najcieplejszym w tym okresie jest luty 2024 (6,2°C), najzimniejszym – 1929 (-14,3°C).

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wyróżnia się „przełom ociepleniowy” w latach 1989 (4,3°C) oraz 1990 (5,1°C) (oba te wyniki były wtenczas rekordowe); od tej pory miesiące łagodne występują znacznie częściej niż dawniej. Po roku 1956 (-12,8°C) nie pojawił się już u nas żaden luty z (uśrednionym) mrozem dwucyfrowym (najbliżej tego był luty 1986 z Tśr -9,6°C). Po roku 1986 żaden luty już się do wartości dwucyfrowej nawet nie zbliżył (najzimniejszy w 2012 z Tśr -6,1°C).
Wykres (2) ukazuje spadek średniej liczby dni mroźnych w lutym z około 12-stu do ok. 9-ciu w okresie, jaki upłynął od zakończenia Małej Epoki Lodowej (MEL). Obecnie, w typowym lutym zdecydowana większość dni nie jest mroźna (gdzie tu „idzie luty, podkuj buty”?).
Jednak dłuższe czy krótsze odwilże w lutym zawsze były i są zjawiskiem normalnym w Warszawie. W ukazanym okresie tylko dwa lute mają wszystkie dni mroźne (1929, 1963). W latach 1843, 1861, 1914, 1925, 1943, 1961, 1974, 1989, 1990, 1995, 2000, 2002, 2016, 2020, 2022, 2024, dni z całodobowym mrozem w lutym nie było w ogóle.

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (3) jest wielce wymowny. Przedstawia liczby dni lutowych z temperaturą maksymalną poniżej zera oraz równą/wyższą od +5 stopni Celsjusza (zdecydowanie łagodnych).
Jak widzimy, w lutym dni mroźne mają przewagę aż do dekady 1981-1990, potem odzyskały niewielką przewagę w 2001-2010, jednak w 2011-2020 dni mroźnych jest średnio 7,8, a dni zdecydowanie łagodnych 11,3. W ostatnich czterech sezonach zimowych (2021-2024) mamy szokujące wartości – odpowiednio 1,6 i 15,3.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Przebieg tendencji na wykresie (4) średnich liczb dni z najniższą dobową temperaturą zdecydowanie poniżej zer oraz dni bezmroźnych, jest łudząco podobny do wykresu (3).

Wykres 4.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Luty ociepla się jeszcze bardziej niż styczeń. Rok 2024 umocnił ten trend – luty był rekordowo ciepły.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu, w przedstawionym okresie 1841-2024 średnia temperatura stycznia (wykres 1) wzrosła w Warszawie z ok. -4,8°C do ok. -1,8°C. Najcieplejszym w tym okresie jest styczeń 2007 (3,7°C), najzimniejszym 1848 (-13,3°C).

Wykres 1.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

W przedstawionym okresie wyraźny trend ocieplenia zaczyna się w latach 1970-tych. Od tej pory skrajnie mroźne wersje stycznia stopniowo zanikają. Ostatni do tej pory styczeń z kategorii skrajnie zimnych jest z roku 1987 (-12,1°C), a zdecydowanie mroźniejszych niż przeciętnie – roku 2010 (-8,2°C). Styczeń 2023 nie wprowadził tu żadnej zmiany, gdyż był bardzo łagodny (3,4°C).
Wykres (2) ukazuje spadek średniej liczby dni mroźnych w styczniu z około 17-stu do ok. 11-stu w okresie, jaki upłynął od zakończenia Małej Epoki Lodowej (MEL). Obecnie, w przeciętnym styczniu zdecydowana większość dni nie jest mroźna.
Jednak dłuższe czy krótsze odwilże zawsze były i są zjawiskiem normalnym w Warszawie. W ukazanym okresie tylko jeden styczeń ma wszystkie dni mroźne (rok 1848). W dwóch przypadkach nie ma żadnego mroźnego dnia w styczniu (lata 1975, 2020).

Wykres 2.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres (3) jest wielce wymowny. Przedstawia średnie liczby dni styczniowych z temperaturą maksymalną powyżej zera, równą/wyższą od +5 stopni Celsjusza (zdecydowanie łagodnych), oraz równą/niższą -5°C (zdecydowanie mroźnych).
Jak widzimy, w dekadzie 1841-1850 (ostatniej „oficjalnie” należącej do Małej Epoki Lodowej) w styczniu zdecydowanie przeważały dni mroźne, a dni mocno mroźnych było nawet więcej, niż odwilżowych.

Wykres 3.

Dane: OA-SMW-TNW-PIM- PIHM-IMGW/PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

W dekadzie 1981-1990 średnia liczba dni z temperaturą maksymalną +5 i więcej stopni jest po raz pierwszy wyższa od liczby dla kategorii dni z Tmax -5 stopni (i niżej). Ta przewaga utrzymała się w kolejnych dekadach, odtąd mamy w Warszawie normalnie więcej dni mocno odwilżowych, niż mocno mroźnych. I to w styczniu, statystycznie najzimniejszym miesiącu roku. Natomiast przewaga dni z temperaturą plusową nad dniami mroźnymi w skali miesiąca datuje się od dekady 1971-1980, i dalej trwa.
Tradycyjny obraz „prawdziwej polskiej zimy” z nieustającym trzaskającym mrozem i górami śniegu, już nie jest aktualny. O ile kiedykolwiek takowym był.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu 143 lat średnia temperatura grudnia wzrosła w Warszawie z ok. -2°C do ok. 0°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 2 stopnie, bliską listopadowej. Najcieplejszym w tym okresie jest grudzień 2015 (4,7°C), najzimniejszym – 1969 (-8,7°C).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Od szeregu lat grudzień wydaje się tracić swój zimowy charakter (w znaczeniu przewagi warunków mroźno-śnieżnych). Krzywa jego 10-letniej średniej ruchomej wyraźnie przekracza zero. Po roku 2012 tylko jeden grudzień miał średnią temperaturę poniżej zera (-1,1°C w 2021), a ostatni z mojej kategorii skrajnie zimnych to rok 2010. Grudnie „zimowe” zapewne będą się zdarzać w przyszłości (choć prawdopodobnie coraz rzadziej) i moim zdaniem przynajmniej 1 albo 2 takie trafią się w obecnej dekadzie.

VarsoviaKlimat.pl

Podstawową informacją dotyczącą ciepłoty sezonu jesiennego jest jego średnia temperatura wieloletnia. W opracowanym przeze mnie okresie 1881-2020 widać na wykresie, że trend wzrostowy zaczyna się w dekadzie 2001-2010, czyli później niż w przypadkach wiosny i lata; jest za to na tyle znaczny, aby „nadrabiać zapóźnienie”. Wartość temperatury wzrosła w dekadzie 2001-2010 w stosunku do poprzedniej (1991-2000) o 0,99°C, a w kolejnej o 0,94°C wobec dekady 2001-2010. To poważna zmiana.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Przebieg ocieplenia widać dokładniej na wykresie średnich temperatur rocznych. Jak w przypadkach innych sezonów, także dla jesieni widać zanik sezonów skrajnie chlodnych w ostatnich dekadach. Ostatnim takim jest (jak dotąd) jesień 1998 (6,50°C). Najcieplejszy jest sezon 2006 (11,07°C). Najzimniejszy należy do roku 1941 (5,30°C).
Wyraźnie widać, że od jesieni 1999 roku rozpoczął się trwający do dziś trend wzrostowy; to już niemal ćwierć wieku. Najzimniejsza w okresie 1999-2023 jesień przypada na rok 2007; atoli jej średnia temperatura (8,00°C) i tak przewyższa wartości dla wszystkich 30-letnich okresów referencyjnych sięgających roku 1930, a od późniejszych jest niewiele niższa (najwyższa dla 1981-2010 to 8,54°C).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres przedstawia liczby sezonów jesiennych (IX-XI) w dekadach ze średnią temperaturą powyżej górnej (8,90°C) i poniżej dolnej (8,40°C) granicy normy dla tej pory roku z 30-lecia 1981-2010. W dekadzie 2011-2020 stosunek tych pierwszych do tych drugich jest identyczny jak w przypadku lata, czyli 10:0.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Kolejny wykres ukazuje ewolucję sezonu jesiennego, nieco inną niż pozostałych sezonów. Zwraca uwagę spadek udziału dni ciepłych w dekadzie 1971-1980 (w zakresach temperatur maksymalnych). Od tej pory ich wzrost jest jednak wyraźny a w przypadku liczby dni 20°C+ jest nader zrównoważony. Jak w przypadku innych sezonów, wybija się na czoło ogólne ocieplenie w dekadzie 2011-2020.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

A oto zakresy temperatur minimalnych. Wykres ten ukazuje, że wzrost temperatur minimalnych jest większy, niż maksymalnych. W dekadzie 2011-2020 poważnie spadła liczba dni z temperaturami ujemnymi.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Wiadomo już, że jesień 2023 roku zaliczy się do skrajnie ciepłych, a wartość średnia dla trzylecia 2021-2023 będzie podobnie wysoka jak dla dekady 2011-2020.

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu ponad stulecia średnia temperatura listopada wzrosła w Warszawie z ok. 1,9°C do ok. 4,2°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 2,3 stopni, większą niż dla października. Mimo to, rekordowo ciepły miesiąc przypadł prawie 100 lat temu.
Najcieplejszym w tym okresie jest listopad 1926 (7,6°C), najzimniejszym: 1919 (-3,5°C).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Trwający do chwili obecnej trend wzrostowy ma swoje początki już w latach 1920-tych; jednak przez szereg dekad był słabo zauważalny. Ostatni (jak dotąd) listopad o wyraźnie zimowym charakterze (-1,7°C) przypada na rok 1998. (Podobna ewolucja dotyczy października). Faza nieco wyraźniejszego ocieplenia zaczęła się w dekadzie lat 1990-tych, a w XXI stuleciu nastąpiło jego nasilenie (najcieplejszy listopad nowego stulecia 6,3°C w roku 2019). Jednak w XXI wieku żaden listopad (jak dotąd) nie osiągnął wartości nie tylko tej najwyższej z roku 1926, lecz także tej z 1963 (6,6°C).
Tak jak w przypadku października, także dla listopada spodziewam się pokonania rekordu ciepła z 1926 roku w nieodległej przyszłości (najbliższych kilku lat).

VarsoviaKlimat.pl

Jak wskazuje linia trendu na poniższym wykresie, w ciągu ponad stulecia średnia temperatura października wzrosła w Warszawie z ok. 7,5°C do ok. 9,2°C, mamy więc do czynienia ze zmianą o około 1,7 stopnia, większą niż dla września. Mimo to, rekordowo ciepły miesiąc przypadł ponad 100 lat temu.

Najcieplejszy w tym okresie jest październik 1907 (13,2°C), najchłodniejsze – 1922 i 1946 (4,5°C).

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Trwający do chwili obecnej trend wzrostowy ma swoje początki już w latach 1920-tych; jednak przez szereg dekad był słabo zauważalny. Faza nieco wyraźniejsza zaczęła się w dekadzie lat 1980-tych, a w XXI stuleciu nastąpiło nasilenie ocieplenia. Jednak w obecnym stuleciu żaden październik nie osiągnął wartości z lat 1896, 1907 i 2000. Spodziewam się pokonania tych trzech w nieodległej przyszłości (najbliższych kilku lat), czyli wystąpienia rekordowo ciepłego października.

VarsoviaKlimat.pl