Tzw. noce tropikalne (z Tmin ≥ 20,0°C) zawsze były w Warszawie zjawiskiem tak rzadkim, że można je było traktować li tylko jako klimatyczną ciekawostkę. A mówiąc ściślej: takimi były do niedawna, gdy w ostatnich kilkunastu latach ich liczba energicznie rośnie; choć nadal stanowią klimatyczny margines, to jednak ich obecność daje się odczuć w mieście gdzie większość mieszkań nie posiada klimatyzacji. A wiele wskazuje, że będzie ich w najbliższej przyszłości coraz więcej. I to coraz cieplejszych.
W nocy z 10 na 11 lipca 2024 roku najniższa oficjalnie odnotowana na Okęciu temperatura (nad ranem) wyniosła 23,4°C.
Nie znalazłem (nie określiłem) żadnej nocy odeń cieplejszej za pierwszy okres warszawskiej serii termometrycznej, czyli za lata 1779-1840. Dwa poniższe wykresy ukazują lata 1841-2024, tutaj również takiej Tmin nie ma (przy założeniu, że nowy rekord nie zostanie pokonany jeszcze w obecnym roku 2024). Co prawda w raporcie stacji Muzeum jest podane, że 6 czerwca 1905 roku Tmin wyniosła 26,4°C, jednak moim zdaniem nie jest to wartość wiarygodna i nie znalazłem jej potwierdzenia.
Na wykresie (1) moim zdaniem szczególnie zwraca uwagę bliska zgodność wzrostu obu parametrów, od dekady 1991-2000 począwszy. Może to wskazywać na kontynuację trendu w przyszłości.

Wykres 1.

Dane: OA / SMW/ TNW/ PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Jak wspomniałem, aż do dekady 1991-2000 liczba nocy tropikalnych był znikoma (wykres 2), najwięcej ich się pojawiło w latach 1861-1870 (8), a w dekadach 1871-1880, 1931-1940, 1951-1960 oraz 1981-1990 nie doszukałem się ani jednej. Podkreślam: ani jednej.
Obraz ukazuje stosunkowo skromną liczbę nocy tropikalnych w trzyleciu 2021-2023 wobec dekady poprzedniej. Czy to oznacza załamanie trendu? Nie sądzę, w obecnym roku 2024 mamy już cztery takie noce (nieuwzględnione na wykresie).

Wykres 2.

Dane: OA / SMW/ TNW/ PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Jednym z tematów ostatnio podnoszonym w alarmistycznym tonie przez popularne media jest właśnie wzrost liczby nocy tropikalnych w Warszawie. Faktycznie, przybywa ich w wymiarze spektakularnym… jednak w proporcji do tego, co było wcześniej. A punkt startu był bliski zeru.
Daleka jeszcze droga do tego, by takie noce jęły przeważać w stolicy w sezonie letnim chyba, że ich wzrost przyspieszy w najbliższych latach (czego nie można wykluczyć). Jednak wiele wskazuje na to, że będą się stawać dotkliwym problemem dla wielu (chyba większości) warszawiaków, którzy mieszkają w budynkach niedostosowanych do tych warunków.

VarsoviaKlimat.pl

Średnia temperatura od tegorocznego stycznia do czerwca wynosi 10,28°C, zdecydowanie pokonując dotychczasowy rekord (z całego okresu warszawskich pomiarów termometrycznych) z roku 2019 (9,18°C). Najzimniejsze pierwsze półrocze przypada na rok 1799 – aż trudno uwierzyć, że średnia jego temperatura to… 0,40°C.
Na wykresie widać, że aż do lat 1980-tych średnia dekadowa wahała się od 3 stopni do nieco ponad 6°C. Następnie „wyskoczyła” do przedział 6-7 stopni, a obecne stuleci to widełki 7-8 stopni. Ostatnio nawet nieco powyżej tego ostatniego poziomu.

Wykres 1.

Dane: Zamek / Skurke / Magier / OA / SMW/ TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Jak widać na poniższym wykresie (2), aż do dekady 1971-1980 (z jednym wyjątkiem 1911-1920) udział procentowy dni z dwucyfrową temperaturą maksymalną, nie sięgał połowy wszystkich dni pierwszego półrocza. Obecnie wzrósł do 54-56%. Od 1841 do 2010 w ogólności (średnio) co piąty dzień był ciepły (z Tmax 20,0°C+), a w okresie 2011-2024 – co czwarty.

Wykres 2.

Dane: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Seria homogeniczna. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

VarsoviaKlimat.pl

Oficjalnie podawany przez IMGW-PIB (a w ślad za nim, przez portale pogodowo-klimatyczne i inne media) warszawski rekord upału to 37,0°C (8 sierpnia 2013), odnotowany na stacji lotniskowej Okęcie, która obecnie jest traktowana przez instytut meteorologii jako oficjalna stacja meteorologiczna stolicy dla okresu historycznego rozpoczynającego się w roku 1951. Rekord ten dotyczy więc stacji Okęcie za okres 1951-2021.

Przed rokiem 1951 Warszawa miała – zależnie od okresu historycznego – różne stacje obserwacyjne traktowane przez Instytut, władze i media jako główne. W roku 1892 były dwa takie posterunki – stacja Muzeum (ul. Krakowskie Przedmieście), oraz Obserwatorium Astronomiczne (przy Ogrodzie Botanicznym w Alejach Ujazdowskich).

I to na tej drugiej stacji 20 sierpnia 1892 roku odnotowano 38,0°C. Do tej pory ten rekord pozostaje aktualny, został tylko dwukrotnie wyrównany (5 i 7 sierpnia 2015 roku) na posterunku Bielany.

Powstaje pytanie, czy Warszawa może pokonać swój rekord w najbliższych latach? Poniższy wykres przedstawia przebieg tego parametru od 1891 roku.

Dane: seria pierwotna (kolejno stacje Obserwatorium Astronomiczne, Muzeum/SMW, TNW, Stacja Pomp Rzecznych, Bielany, Okęcie).

Parametr długo pozostawał stabilny, a w latach 1970-tych i 1980-tych nawet spadł, osiągając minimum dla całego okresu w roku 1980 (26,8°C). Od tego momentu rozpoczął się wzrost, a najwyższa temperatura już w żadnym roku nie była niższa od 30 stopni (najniższa 30,1°C w roku 2008). A jednak żadna z głównych stacji warszawskich nie zdołała do tej pory pokonać starego rekordu.

Pokonanie bariery 38 stopni wydaje się kwestią czasu. Zapewne nastąpi to szybciej na cieplejszych stacjach miejskich (Bielany, Filtry) niż na pozamiejskim lotnisku Okęcie.

VarsoviaKlimat.pl

8 lipca 2025: rekordowo niska woda na Wiśle (11 cm) 

W dniu 8 lipca br. (w godzinach 11-12 i 14-15) na śródmiejskim (lewobrzeżnym posterunku pomiarowym Bulwary notowano poziom wody wiślanej w wysokości 11 centymetrów. Jest to wartość rekordowo niska nie tylko dla posterunku Bulwary – który funkcjonuje od listopada 2017 roku na śródmiejskim odcinku lewobrzeżnym – lecz także dla Warszawy ogółem, co wynika opracowanych przeze mnie danych dla okresu 1951-2025. (Poprzedni rekord wynosił 20 cm z września 2024).

Poniższe zdjęcie zrobiłem 6 lipca br. z kładki pieszo-rowerowej nad Wisłą (na wysokości ulicy Karowej, blisko punktu pomiarowego Bulwary). Widać duży fragment dna rzeki, niemal tworzący mieliznę. Taki widok w tym miejscu pojawił się zapewne po raz pierwszy.

Fot. VarsoviaKlimat.pl.

Poniższy wykres ukazuje najniższe poziomy wody wiślanej w latach kalendarzowych – do 2017 roku dostosowane do warunków stacji Bulwary, późniejsze bezpośrednie z raportów tejże. Wyliczone przeze mnie wartości mają oczywiście charakter orientacyjny i zawierają margines błędu (moim zdaniem nie przekraczający kilku cm).

*Obliczenia własne na bazie danych z posterunków Królewski Las (1950-1974), Gusin (1975-2017). Od 2018 dane posterunku Bulwary. Dane bazowe: PIHM-IMGW-IMGW/PIB.

Jak widać, aż do 2014 roku minimalne stany wody poniżej 60 cm były rzadkie, pojawiły się tylko w latach 1957, 1959, 1963, 1967, 1983, 1991, 1993, 1994, 2007. Za to w okresie 2015-2025 wystąpiły we wszystkich latach. W okresie 1951-2014 (64 lata) poziom ekstremalnie niski wyznaczyły roczniki 1993 (38 cm) i 2012 (41 cm), wahał się on więc w okolicach 40-stu cm. Średnia najniższa (całoroczna) wysokość wody wiślanej w tym samym 64-letnim okresie wynosi…. 81 centymetrów! We wrześniu 2015 roku (po rekordowo gorącym sierpniu) woda opadła najniżej do (dotąd niewyobrażalnych) 22 cm; od tego czasu można mówić o załamaniu wody wiślanej. Parametr, który dla wspomnianych 64-ech lat wynosi 81 cm, dla okresu 2015-2025 (11 lat) spadł do…. 33 cm.

Podstawową przyczyną tego stanu rzeczy jest pogarszanie się tzw. klimatycznego bilansu wodnego, czyli (w uproszczeniu) wcześniej panującej równowagi pomiędzy utratą wilgoci przez parowanie, oraz jej pozyskiwaniem poprzez opady atmosferyczne. Rosnące temperatury stymulują parowanie z powierzchni ziemi, co oznacza, że przy niezmiennych (a nawet nieco rosnących) sumach opadowych, środowisko ulega stopniowemu osuszaniu, czego jednym z przejawów jest spadek poziomów wód powierzchniowych (np. rzeki Wisły) i podziemnych.

VarsoviaKlimat.pl

Mamy za sobą dwie doby „szaleństwa” temperatury. Choć powstaje pytanie, czy w nieodległej przyszłości nie staną się one częstym zjawiskiem w lutym, ale to temat na inny artykuł. Faktem jest, że padło w ciągu tych 48 godzin szereg historycznych rekordów ciepła w stolicy. Oto one.

W nocy z niedzieli na poniedziałek 16-17/02/2020 temperatura nie spadła poniżej 9,5°C, która oznacza nie tylko zdecydowane pokonanie wcześniejszego rekordu najwyższej temperatury minimalnej (Tmin) dla 17 lutego (6,5°C z roku 1950); jest także najwyższą Tmin kiedykolwiek oficjalnie odnotowaną w Warszawie w lutym (pokonany rekord to 9,3°C z 26/02/1989). Niewiele brakowało do pobicia rekordu najwyższej Tmin dla całej zimy meteorologicznej (10,0°C z 12 grudnia 1994).

Średnia temperatura dobowa – wyliczona dla dnia 17 lutego 2020 roku jako średnia arytmetyczna Tmax z tegoż dnia oraz Tmin z uprzedniej nocy – wyniosła imponujące 11,9°C, czyli przekroczyła normę (1991-2019) dla tego dnia o 13,3 stopni! Jest to wartość zbliżona do wieloletniej średniej dla… maja. Może to być rekord tego parametru dla całej zimy meteorologicznej.

W poniedziałek 17/02 maksymalna temperatura dobowa (Tmax) na oficjalnej stacji Okęcie wyniosła 14,3°C, bijąc dotychczasowy rekord dla tegoż dnia (13,2°C z roku 1974). Jest to też najwcześniejsze w sezonie zimowo-wiosennym przekroczenie bariery 14 stopni w stolicy, poprzednie było 21/02 (17,2°C, rok 1990). Średnia wieloletnia Tmax dla tego dnia (1991-2019) została przekroczona o 12,2 stopni; przy identycznej anomalii dodatniej, w dniu 2 sierpnia mielibyśmy w Warszawie 39 stopni Celsjusza (do tej pory nigdy oficjalnie tak wielkiego upału tutaj nie odnotowano).

Ciepłota ostatnich dwóch dni stanowi efektowne zwieńczenie bezprecedensowo stabilnie łagodnej pogody, jaka u nas panuje od początku obecnej zimy. Poniższy wykres przedstawia dobowe temperatury maksymalne w stolicy w okresie od 1 stycznia do 17 lutego 2020, oraz – dla porównania – przebieg temperatury uśrednionej (1991-2019). Najbardziej uderzające są dwie cechy przedstawionego okresu roku 2020: pierwsza – tylko dwa dni były (nieco) zimniejsze niż przeciętnie; druga – nie było żadnego dnia mroźnego. Ani jednego! Najprawdopodobniej to się jeszcze nie zdarzyło w dziejach obserwacji od XVIII wieku.

Oprac. VarsoviaKlimat.pl na podstawie danych IMiGW-PIB.

Warto też zauważyć, że linia trendu dla omawianego okresu 2020 roku rośnie znacznie bardziej, niż dla wartości przeciętnej wieloletniej. Dla tej drugiej punkt startu to nieco poniżej 1 stopnia, dla pierwszej 4 stopnie; pod koniec okresu odpowiednio około 1,5°C i prawie aż 7°C; różnica więc wzrosła z ok. 3 stopni do ok. 5,5. Czyżby była to zapowiedź ciepłego marca w tym roku?

Z każdym dniem rośnie szansa na zajęcie przez zimę 2019/20 pierwszego miejsca w rankingu najcieplejszych zim warszawskich. Aktualnym (jeszcze) rekordzistą jest zima 1989/90.

VarsoviaKlimat.pl

I znowu, nadzieje wielu warszawiaków na „Białe Święta” spotkało rozczarowanie w obecnym 2023 roku. Nie tylko że nie było mrozu ani śniegu, ale odnotowana na stacji Okęcie w poniedziałek 25 grudnia temperatura maksymalna 10,4°C oznacza pobicie historycznego rekordu ciepła tej stacji dla tegoż dnia kalendarzowego (dotychczasowy wynosił 10,2°C z lat 2009 i 2013).

Oto wykres (1) przedstawiający ewolucję Tmax z dnia 25 grudnia od 1881 roku według średnich dekadowych. Średnia wartość wykazuje cykliczne wahania; jednak trend wzrostowy jest jednoznaczny (od ok -1° do ok. +3°C), a wartość dla dekady 2011-2020 robi wrażenie.

Wykres 1.

Dane bazowe: OA / SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Drugi wykres (przedstawia ostatnie 30 lat) wskazuje, że o ile aż do początków XXI wieku szansa na mroźny dzień Bożego Narodzenia była znaczna, o tyle od 2008 roku począwszy, taki dzień zdarzył się tylko raz (-4,4°C w 2021, po raz pierwszy od 2007).

Ciekawe, że Tmax -13,8°C z roku 2002 jest najniższą dla całego okresu 1881-2023. To jeden z licznych dowodów, że ocieplenie klimatu nie wyklucza sporadycznych, atoli coraz rzadszych i raczej krótkotrwałych epizodów silnego mrozu.

Wykres 2.

Dane bazowe: IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

W świetle powyższych danych, coroczne rozbudzanie przez niektóre popularne media nadziei wielbicieli „prawdziwej zimy” na to że będą mieli „Białe Święta”, jest zajęciem dosyć ryzykownym. Ocieplenie Klimatyczne wyraźnie sobie upodobało czas świąt Bożego Narodzenia.

VarsoviaKlimat.pl

W środę 13 września 2023 roku temperatura maksymalna oficjalnie zanotowana na Okęciu wyniosła 30,4°C. Jest to historyczny rekord dla tego dnia kalendarzowego – poprzedni to 29,6°C z roku 1947. Temperatura minimalna następnego dnia (nad ranem 14 września) to 17,0°C; tym samym pokonany został warszawski rekord dobowy z roku 1947 (16,4°C).
Jednak rekordowe wartości dla miesiąca września (Okęcie) pozostają niepokonane: dla Tmax jest to 34,5°C (01/09/2015) a dla Tmin 19,1°C (02/09/2019).
Czy średnia Tmax dla dnia 13 września rośnie? Ukazuje to poniższy wykres. (Dane z serii pierwotnej).

Jak się okazuje, poziom Tmax nie wykazywał tendencji wzrostu – aż do dekady 2011-2020.
Drugi wykres ukazuje ewolucję temperatury minimalnej dla dnia 14 września. (Dane z serii homogenicznej).

* Dane: OA/ SMW / TNW / PIM / PIHM / IMGW / IMGW-PIB. Opracowanie VarsoviaKlimat.pl.

Także w tym przypadku spektakularny wzrost dotyczy dekady 2011-2020.

VarsoviaKlimat.pl

Wrzesień 2023

Temperatura powietrza całomiesięczna
Średnia miesięczna: 18,6°C – poprzedni rekord 17,3°C (1824)
Średnia miesięczna Tmax: 24,6°C – poprzedni rekord 22,3°C (2016)
Średnia miesięczna Tmin: 12,7°C – poprzedni rekord 12,6°C (1824)
Temperatury ekstremalne w miesiącu
Najniższa Tmax: 17,4°C – poprzedni rekord 16,9°C (2006).
Najniższa Tmin: 8,5°C – poprzedni rekord 8,4°C (1909).
Temperatura powietrza dobowa (dni kalendarzowe)
Średnia:
Dnia 13: 22,5°C – poprzedni rekord 22,1°C (1955)
Dnia 27: 20,4°C – poprzedni rekord 19,6°C (2012)
Maksymalna:
Dnia 13: 30,4°C – poprzedni rekord 29,6°C (1947)
Dnia 28: 26,5°C – wyrównany rekord (1942)
Dnia 29: 26,8°C – poprzedni rekord 26,7°C (1892)
Minimalna:
Dnia 14: 17,0°C – poprzedni rekord 16,4°C (1947)
Dnia 22: 16,1°C – poprzedni rekord 15,5°C (1924)
Dnia 23: 15,7°C – poprzedni rekord 15,3°C (1868)
Dni w przedziałach Tmax
Dni z Tmax ≥ 25,0°C było 15 – poprzedni rekord to 12 dni (1886).
Dni z Tmax ≥ 20,0°C było 28 – poprzedni rekord to 23 dni (1892).
Dni w przedziale Tmin
Dni z Tmin ≥ 10,0°C było 26 – poprzedni rekord to 24 dni (2017).
Całomiesięczna suma opadu
9,9 mm – mniejsza była tylko w latach 1810, 1817, 1827, 1878, 1941, 1951, 2011, 2014.
Średnia temperatura punktu rosy
Całomiesięczna: 13,0°C – poprzedni rekord to 12,5°C (1994).
Średnie zachmurzenie nieboskłonu
Całomiesięczne: 36% – mniejsze było tylko w latach 1846, 1858, 1879, 1886, 1949, 1975.
Usłonecznienie
Całomiesięczne: 240,8 godzin – większe było tylko w latach 1846, 1858, 1879, 1886.
Wiatr (średnia prędkość)
Całomiesięczna: 8,0 km/h – mniejsza była tylko w latach 1884, 1919, 1928.
Najwyższa średnia dobowa w miesiącu: 15,2 km/h – poprzedni rekord (najmniejszej wartości tego parametru) to 15,6 km/h (1884).

VarsoviaKlimat.pl