5 grudnia 1961 roku termometr warszawskiej stacji meteorologicznej (Okęcie) wskazał 15,4°C. Mimo trwającego od wielu lat i nasilającego się ocieplenia warszawskiego klimatu, jest to ciągle jeszcze najwyższa temperatura powietrza zmierzona w stolicy na oficjalnej stacji meteorologicznej w miesiącu grudniu.

Rekord ten może być jednak zagrożony, bo w ogólności grudnie bywają w Warszawie coraz cieplejsze. 23 grudnia 2015 roku – w dniach przesilenia zimowego, czyli najdłuższych w roku nocy – w stolicy pogoda była niezwykła. Przy lazurowym jak nad Morzem Śródziemnym niebie i oślepiającym słońcu, temperatura doszła do 14,4°C (w cieniu). Na ulicach nierzadki był widok osób – zwłaszcza młodych – paradujących w krótkich rękawach. Wiele wskazuje na to, że takie wiosenne warunki w środku zimy będą się zdarzać u nas coraz częściej.

Warto przy tym zauważyć, że wielkie ciepło z 5 grudnia 1961 roku nie okazało się zapowiedzią ciepłego miesiąca. Przeciwnie, od 13 grudnia rozpoczęły się mrozy i w podsumowaniu cały miesiąc był zimniejszy niż przeciętnie, i to znacznie. Za to grudzień 2015 okazał się najcieplejszym w dziejach warszawskich obserwacji meteorologicznych; zresztą także te, co nastąpiły po nim (2016-2019) były dużo łagodniejsze od tego z roku 1961. Podobnie zapowiada się grudzień tegoroczny.

VarsoviaKlimat.pl

Źródło: Rocznik Meteorologiczny PIHM 1961

Dziś, 24 stycznia 2020 roku w porannym terminie pomiarowym, nie zmierzono na stacji Okęcie żadnej pokrywy śnieżnej (jako „pokrywę” licząc od co najmniej 1 centymetra śniegu na ziemi). Od początku sezonu jesienno-zimowego 2019/2020 śnieg nie pojawił się na ziemi w Warszawie jeszcze ani razu, choćby odrobina. W dziejach obserwacji na wspomnianej stacji jeszcze się nie zdarzyło, aby śnieg w sezonie jesienno-zimowym nie pojawił się na ziemi ani razu tak długo. Jest to wydarzenie symboliczne, efektownie ilustrując postępujące ocieplenie klimatu stolicy. Do końca obecnej zimy śnieg prawdopodobnie pojawi się, jak nie w styczniu to w lutym, a jak nie w lutym to w marcu. Jednak to już wagi dzisiejszego rekordu nie zmieni.

Z moich badań danych historycznych okresu od roku 1950 wynika, że do tej pory najpóźniejszą datą pierwszej w sezonie pokrywy śnieżnej w Warszawie był 24 stycznia 1988 roku, czyli w sezonie 1987/88. Dla jasności można zaznaczyć, że od początku pomiaru opadów, nie odnotowano jeszcze w Warszawie ani jednego sezonu zimowego całkowicie pozbawionego pokrywy śnieżnej.

W omawianym 69-letnim okresie od sezonu 1950/51 do 2018/19, pierwsza pokrywa śnieżna pojawiła się dopiero w styczniu tylko 2 razy (3% sezonów), było tak w sezonach 1960/61 i 1987/88. A jak było w pozostałych? Pierwsza w sezonie pokrywa śnieżna pojawiała się:

W październiku – 4 razy (6% sezonów), w grudniu 24 razy (35%), a najczęściej w listopadzie – 39 razy (57%).

Jak widać na powyższym wykresie, stopniowo coraz częściej pojawiają się sezony z nielicznymi dniami śnieżnymi. Przed przełomem lat 1980-tych i 1990-tych, sezonów w których liczba dni śnieżnych nie przekraczała 30, prawie nie było; tylko zimy 1960/61 (25 dni) i 1974/75 (16 dni). Wspomnianym punktem przełomowym jest sezon 1988/89, który wykazuje do dziś rekordowo niską liczbę dni śnieżnych (14). Od tamtego czasu zimy z małą liczbą dni śnieżnych powtarzają się znacznie częściej (sezony: 1989/90, 1991/92, 1994/95, 1997/98, 2000/01, 2006/07, 2007/08, 2013/14, 2014/15, 2015/16). W sezonie 2018/19 liczba takich dni tylko minimalnie przekroczyła wymieniony poziom (było ich 32).

Należy podkreślić: są to zimy, w których mierzalna pokrywa śnieżna zalegała na ziemi (w podsumowaniu sezonowym) co najwyżej przez jeden miesiąc, choć jak wiadomo, zima meteorologiczna trwa trzy miesiące.

VarsoviaKlimat.pl

*****

(Obliczenia uśrednionych parametrów meteorologicznych dokonane przez autora na jego odpowiedzialność, na podstawie danych obserwacyjnych IMGW-PiB ze stacji meteorologicznej na lotnisku międzynarodowym Okęcie i innych źródeł, a także obserwacji własnych. Część lub całość danych obserwacyjnych została przetworzona, a obliczone parametry mogą się różnić od wartości oficjalnie publikowanych przez IMiGW-PIB).

Wczoraj, 30 grudnia na stacji Okęcie odnotowano średnią całodobową wilgotność względną powietrza (doba godz. 0:00-0:00 czasu UTC, czyli 1:00-1:00 miejscowego) wynoszącą 53,2%. Na stacji SGGW (Ursynów) najniższa wartość – 35,4% – wystąpiła około godziny 19:00; wartości wtedy zanotowane na stacjach oddalonych od zabudowy miejskiej były wyższe, około 44%. Wszystkie te wartości są skrajnie niskie, jak na warunki grudnia. W rzeczy samej, w kategorii wilgotności powietrza był to najsuchszy dzień grudnia kiedykolwiek zaobserwowany na oficjalnej stacji warszawskiej przynajmniej od roku 1951.

Sam tę sytuację wczoraj odczułem przebywając na dworze, osobliwie wieczorem, gdy powietrze było coraz łagodniejsze (temperatura rosła od 3 stopni w południe do 7 pod koniec dnia) i jednocześnie suchsze; zupełnie „niezimowe”.

Poniższy wykres ukazuje średnie najniższe (dobowe) grudniowe wartości wilgotności względnej według dekad w Warszawie (Okęcie) w okresie 1951-2019.

Jak widać, w skali całorocznej dni najsuchsze są coraz bardziej suche począwszy od dekady 1991-2000, i od tego czasu trend spadkowy ma cechy trwałości. Gdy chodzi o grudzień, zrazu wydawało się, że tendencja będzie odwrotna, jednak w bieżącej dekadzie nastąpiło załamanie. Ma ono niewątpliwie związek z gwałtownie rosnącymi temperaturami w tym miesiącu w tymże okresie. Co wskazuje, że nawet w grudniu możemy w najbliższej przyszłości mieć coraz częściej do czynienia z dniami jednocześnie ciepłymi, i suchymi. Co stoi w sprzeczności z tradycyjnym wzorcem napływu ciepłych mas powietrza w tym miesiącu, które zazwyczaj bywały bardzo wilgotne.

VarsoviaKlimat.pl, IMiGW-PIB, Ogimet.com.

Wczoraj, 18 grudnia około południa, na stacji Okęcie zanotowano (oczywiście w zacienieniu) 12,9°C. Dokładnie tyle samo było 18 grudnia 1989 roku; jest to najwyższa wartość kiedykolwiek odnotowana w Warszawie dla tego dnia na oficjalnej stacji meteorologicznej. Średnia wieloletnia Tmax (1991-2018) dla 18 grudnia wynosi… 1,3°C. Bardzo łagodna była też poprzedzająca noc, z Tmin 3,2°C (przy normalnej -3,0°C).

Było też sporo słońca, atmosfera była więc niemalże wiosenna; to, co nie pasowało do obrazu wiosny to „dziwnie” krótki dzień, i niska pozycja Słońca nad horyzontem.

Jeśli obecne prognozy sięgające końca grudnia nie ulegną zmianie, rok obecny okaże się najcieplejszym w dziejach warszawskich obserwacji instrumentalnych.

VarsoviaKlimat.pl